وب جهان گستر
وب جهان‌گستر (World Wide Web)
شبکه‌ای از منابع اطلاعاتی مبتنی بر شبکه‌های رایانه‌ای که متن و چندرسانه‌ای (مالتی مدیا) را با یکدیگر ترکیب کرده است. اطلاعات موجود در وب جهان‌گستر از طریق اینترنت که یک شبکه جهانی است قابل دسترسی و جست‌وجو هستند. وب جهان‌گستر را برای سادگی، اغلب با عنوان وب می‌شناسند. استفاده عمومی از وب به ۱۹۹۳ و پدید آمدن نخستین مرورگر اطلاعات روی اینترنت باز می‌گردد. کاربران وب می‌توانند از فایل‌های متنی، چندرسانه‌ای، تصاویر، فایل‌های صوتی و حتی محیط‌های تعاملی استفاده نمایند و این اطلاعات را که در صفحات وب جای گرفته‌اند به سادگی به رایانه‌های خود منتقل کنند و یا داده‌هایشان را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. وب فضایی را پدید می‌آورد که شرکت‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و بخش خصوصی بتوانند اطلاعاتشان را در موضوعات مختلف، خدمات گوناگون و تحقیقات صورت گرفته ارائه نمایند. ویژگی مهم وب آن است که همۀ این اطلاعات برای هرکسی که یک رایانه مرتبط به اینترنت داشته باشد قابل دسترسی است. همچنین وب در حال حاضر به یک بازار بزرگ به منظور ارائه محصولات و خدمات شرکت‌های بزرگ تبدیل شده است و از این طریق کسب و کار بزرگی به‌وجود آمده است. دو گروه رایانه در شبکه وب حضور دارند: سرویس‌دهنده‌ها و سرویس‌گیرنده‌ها (سرورها و کلاینت‌ها). رایانه‌هایی که اطلاعات روی آن‌ها ذخیره می‌شود و آنرا در اختیار سایر کاربران می‌گذارند، سرویس‌دهنده هستند که روی آن‌ها نرم‌افزار سرویس‌دهنده اجرا می‌شود. رایانه‌های سرویس‌گیرنده نیز با استفاده از نرم‌افزار سرویس‌گیرنده اطلاعات را از سرویس‌دهنده می‌گیرند. رایانه‌ای که اطلاعات را از وب می‌گیرد باید اولاً نرم‌افزارهای اساسی برای ارتباط با شبکه را داشته باشد، ثانیاً برنامه کاربردی مخصوص دیدن صفحات وب، یا مرورگر وب، را داشته باشد. نرم‌افزار مرورگر، اطلاعات را از نرم‌افزار سرویس‌دهنده وب می‌گیرد و نمایش می‌دهد. ذکر این نکته ضروری است که وب جهان‌گستر با اینترنت تفاوت دارد. به‌طور تمثیلی، اینترنت مثل شبکه‌ای از راه‌هاست که جریان اطلاعات بین رایانه‌ها را ممکن می‌سازد، در حالی‌که وب خدماتی است که روی این جاده عرضه می‌شود. به‌همین سبب روی اینترنت به‌جز وب جهان‌گستر سرویس‌های دیگری مثل ایمیل، و FTP نیز وجود دارند. البته به‌دلیل گسترش فوق‌العاده وب در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد ترافیک اینترنت مربوط به وب است. هریک از خدماتی که روی اینترنت ارائه می‌شود بر مجموعه‌ای از قوانین که به آن پروتکل می‌گویند، مبتنی است. وب جهان‌گستر با استفاده از پروتکل HTTP (پروتکل انتقال ابرمتن) اطلاعات را از سرویس‌دهنده به سرویس‌گیرنده می‌فرستد. اطلاعات وب در قالب صفحات وب نگهداری می‌شود. هر صفحه وب یک آدرس منحصر به‌فرد دارد که به آن URL می‌گویند. صفحات وب از طریق لینک‌ها (پیوندها) با هم مرتبط هستند. یک لینک، متن یا تصویری است که کاربر با کلیک کردن روی آن به صفحه دیگری هدایت می‌شود. کاربر برای دیدن یک صفحه وب یا می‌تواند مستقیماً آدرس آنرا به مرورگر بدهد، و یا با کلیک‌کردن روی یک لینک از یک صفحه به صفحه دیگر برود. هر لینک به یک آدرس URL اشاره می‌کند. محتوای صفحات وب با استفاده از زبان HTML قالب‌بندی و شکل داده می‌شوند. HTML مجموعه‌ای از نشانه‌ها (تگ‌ها) است که به مرورگر می‌گوید محتوای صفحه وب را چگونه نشان دهد. وب جهان‌گستر در ۱۹۸۹ توسط تیموتی بِرْنْزلی در مرکز مطالعات فیزیک هسته‌ای اروپا ساخته شد و به علت کارآیی زیاد به سرعت در دانشگاه‌ها و در سطح جهان گسترش یافت. در ۱۹۹۳ گروهی از محققان در مرکز ملی کاربردهای ابررایانۀ امریکا نخستین مرورگر وب را به اسم Mosaic ساختند. هدف این برنامه این بود که بتوان از سیستم‌های رایانه‌ای مختلف با سیستم عامل‌های مختلف به محتوای وب دسترسی داشت. تلاش‌های تحقیقاتی زیادی برای ابداع روش‌های جدید و بهتر جست‌وجوی اطلاعات، حفاظت از مالکیت‌های معنوی در وب، و ابداع فناوری‌های جدید مثل پخش برنامه‌های زنده ویدئویی روی وب، در جریان است. اکثر صفحات وب هنوز با استفاده از فناوری HTML نوشته می‌شوند، ولی فناوری‌های جایگزین دیگری مثل XML هم ابداع شده است. استفاده از XML در ارتباطات تجاری متداول شده است. زبان WML هم برای نمایش محتوای وب روی دستگاه‌های قابل حمل مثل تلفن‌های همراه ابداع شده است. ضمن آن‌که زبان‌های اسکریپت‌نویسی مختلف مثل JavaScript و Visual Basic از اهمیت بیشتری برخوردار شده‌اند و برای پویاکردن محتوای وب به‌کار گرفته می‌شوند. یکی از فناوری‌های جدیدی که احتمالاً اهمیت زیادی پیدا خواهد کرد CDN یا شبکه توزیع محتواست که به سایت‌های بزرگ وب کمک می‌کند بتوانند پاسخگوی صدها میلیون مراجعه‌کننده همزمان از سراسر دنیا باشند. علاوه بر این فناوری‌های ارتباطی سریع‌تر در سمت سرویس‌گیرنده، مثل خطوط باند پهن ADSL، نیز به‌سرعت رو به گسترش هستند.