قبادیان
قُبادیان
ولایتی کوچک در ساحل راست جیحون علیا و شهری در تاجیکستان. در قرون میانۀ دوران اسلامی مرکز ولایتی به همین نام بود. رودخانۀ قبادیان (کافرنهان کنونی) از آن‌جا می‌گذشت و به جیحون می‌پیوست. این ولایت میان چغانیان در غرب، و وَخش و خُتَّل در شرق، واقع بود. جغرافی‌نویسان قرن ۴ق آن را از ولایات جیحون علیا در فرارود شمرده‌اند. از تِرمِذ کوچک‌تر، اما بسیار مستحکم‌تر بود و برای جلوگیری از حملات کوه‌نشینان در آن ولایت دژهای مهمی چون واشگرد و شومان ساخته بودند. محصولات مهم آن در شمال زعفران و در جنوب روناس بود که دولت سامانی بر صدور آن‌ها نظارت می‌کرد. قبادیان همراه با ختل و چغانیان در اوایل قرن ۵ق به‌دست غزنویان و پس از آن‌ها سلجوقیان افتاد و در دورۀ تیموریان اغلب تابع هرات بود. ناصرخسرو، حکیم، شاعر، سیاح، و داعی نامدار اسماعیلی، زادۀ قبادیان بود.