قلهک
قُلهک
محله‌ای در تهران، در جنوب شرقی زرگنده، از دهات شمیران. در دورۀ ناصرالدین‌شاه قاجار، قطعه زمینی در قلهک برای احداث باغ ییلاقی سفارت انگلستان به وزیر مختار آن دولت واگذار شد. دولت انگلستان با استفاده از حقوق کاپیتولاسیون، قلهک را تیول و جزئی از خاک خود و اهالی آن‌جا را تحت‌الحمایۀ خود به‌شمار می‌آورد. کدخدای قلهک را وزیرمختار انگلیس انتخاب می‌کرد، روستاییان مالیات سالانۀ خود را، به‌جای دولت ایران، به سفارتخانه پرداخت می‌کردند و مأموران دولتی حق سربازگیری از مردم آن‌جا را نداشتند. در قلهک مالکیت زمین تنها برای ایرانیان و انگلیسی‌ها مجاز شمرده می‌شد. انگلیسی‌ها در آن‌جا نیروی سواره‌نظام و یک میدان بزرگ اسب‌دوانی برای برگزاری مسابقه‌های سالانه داشتند. زمین‌های قلهک به این ترتیب ارزش فراوان یافت و رجال و اشراف در آن‌جا باغ و عمارت‌های ییلاقی ساختند. سفارت انگلستان در قلهک محل بَسْت‌نشینی و تحصن بود. در انقلاب مشروطه، و واقعۀ به‌توپ‌بستن مجلس شورای ملی، عده‌ای از مردم و نمایندگان مجلس و آزادی‌خواهان به سفارت انگلستان پناه بردند. پس از لغو کاپیتولاسیون، امتیازات انگلیسی‌ها در قلهک رفته‌رفته ازمیان رفت. امروزه باغ ییلاقی سفارت انگلستان و مرکز فرهنگی آن در قلهک است. در اواخر دورۀ قاجار و اوایل دورۀ پهلوی، قلهک از نقاط متجدد شهر تهران و دارای چند رستوران امروزی ازجمله کافۀ موزیکال رنسانس بود که در آن‌ها موسیقی اجرا می‌شد و فیلم و تئاتر نمایش می‌دادند. در خیابان دولتِ قلهک گورستانی وجود دارد که محل دفن سربازان نیروهای متفقین است که در جنگ‌های جهانی اول و دوم در تهران کشته شده‌اند و دارای گنبدی از سرامیک آبی‌رنگ است و به سفارت انگلستان تعلق دارد. در خیابان شمس‌الله شیرازی منشعب از خیابان یخچال نیز یک کلیسای کوچک آلمانی وجود دارد. همچنین باغ قوام‌الملک شیرازی از دورۀ قاجار در آن‌جا باقی است. در سراسر ضلع غربی خیابان کی‌نژاد منشعب از همان خیابان چندین دبیرستان و مرکز پیش‌دانشگاهی ازجمله دبیرستان ایران است که در گذشته مدرسه آلمانی‌ها بود. از مراکز مهم قلهک، بیمارستان ایران‌مهر و سینما فرهنگ است. واژۀ قلهک مخفف «قَلاهک» به‌معنی قلعۀ کوچک است.