چن یون
چن یون (۱۹۰۵ـ ۱۹۹۵)(Chen Yun)
| چن یون Chen Yun | |
|---|---|
| ملیت | چینی |
| شغل و تخصص اصلی | کارشناس اقتصاد |
(نام اصلی: لیائو چن‌یون[۱]) دولتمرد کمونیست و برنامه‌ریز اقتصادی چین. کارشناس اقتصاد بود و در هنگام مرگ، دومین «پیر حزب[۲]» به‌شمار می‌رفت. در راهپیمایی طولانی (۱۹۳۴ـ۱۹۵۳) شرکت کرد و از ۱۹۳۴ تا ۱۹۸۷ عضو کمیتۀ مرکزی حزب کمونیست چین[۳] بود. از اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده‌ای حمایت می‌کرد که نیروهای بازار در آن به‌شیوه‌ای کنترل‌شده عمل کنند، «چون پرنده‌ای در قفس». چن، که از حامیان پیشین دِنگ شیائوپینگ[۴]، رهبر اعظم چین، بود، در سال‌های آخر عُمر، مخالفی محافظه‌کار شد، که دربارۀ پیامدهای برهم‌زنندۀ سوسیالیسم[۵] بازارِ «بدون قفسِ» شیائوپینگ، ابراز نگرانی می‌کرد.
کارهاي نخستين. چن نزدیک شانگهای زاده شد. آموزش حروف‌چینی دید و در ۱۹۲۵، چهار سال پس از تأسیس حزب کمونیست، به آن پیوست. در شانگهای به سازماندهی قیام مسلحانۀ کارگری در ۱۹۲۷ کمک کرد، سپس به مائو تسه‌تونگ[۶] و ارتش سرخ[۷] در پایگاه کوهستانی آنان در ایالت جیانگسی[۸] پیوست (۱۹۳۳). در کنفرانس سرنوشت‌ساز زونی[۹] در مۀ ۱۹۳۵، که به رهبری مائو بر حزب انجامید، از مائو حمایت کرد و مشاور نزدیک رهبر حزب شد. پس از تأسیس جمهوری خلق در ۱۹۴۹، سیاست‌گذار اصلی اقتصادی کشور بود، ولی از تجربۀ فاجعه‌آمیز جهش بزرگ به پیش[۱۰] (۱۹۵۸ـ۱۹۶۲) کمونیسم مائو انتقاد کرد، زیرا براساس ایجاد جوامع بزرگ کشاورزی و صنعتی استوار بود و سبب مرگ بیش از ۲۰میلیون نفر، براثر گرسنگی، شد. چن در اوایل دهۀ ۱۹۶۰ با احیای قطعه‌زمین‌های کشاورزی خصوصی و بازار، بر بازسازی اقتصاد چین نظارت داشت. اگرچه در جریان انقلاب کبیر پرولتاریاییِ فرهنگیِ اواسط دهۀ ۱۹۶۰ موقتاً از قدرت فاصله گرفت، برخلاف بسیاری از شخصیت‌های سرشناس حزبی، کرسیِ خود را در کمیتۀ مرکزیِ قدرتمند حزب کمونیست چین حفظ کرد.
عصر دنگ شيائوپينگ. چن در جریان به‌قدرت‌رسیدن دنگ (۱۹۷۷ـ۱۹۷۸) از متحدان او بود و از نخستین اصلاحات اقتصادی متمرکز بر بازار او حمایت کرد. ولی با اعتقاد به امتیازات «اقتصاد پرنده در قفس» از اواخر دهۀ ۱۹۸۰ نگران بود که نیروهای بازار از کنترل خارج شوند و پیامدهای جدّی اجتماعی و سیاسی به‌بار آورند. اگرچه چن در ۱۹۸۷ به‌سبب ضعف جسمانی از کمیتۀ مرکزیِ حزب کناره گرفت، نفوذ پشت پردۀ او حفظ شد و به‌منزلۀ یکی از «هشت نامیرا»، که از زمان پیروزی کمونیستی (۱۹۴۹) بر چین حکومت کرده بودند، از قدرت حمایتی ویژه‌ای برخوردار بود. با مرگ او فقط پنج نفر از «نامیرا»ها، ازجمله دنگ، باقی‌مانده بودند.