یشت ها

یَشْتْ‌ها
یکی از بخش‌های پنج‌گانۀ اوستا، متشکل از ۲۱ یشت، در زمرۀ متن‌های اوستای متأخر. هر یشت به بخش‌هایی تقسیم می‌شود که کرده (بخش) نام دارد. اوستاشناسان هر کرده را به‌منظور سهولت استفاده و ارجاع، به بندهایی تقسیم می‌کنند. یشت به‌معنای «پرستش و نیایش» و از نظر معنايي هم‌ریشه با واژۀ کهن «یسن» و واژه‌های «جشن» و «ایزد» در فارسی است. یشت‌ها سرودهایی در ستایش خدایان قدیم ایرانی نظیر ناهید، مهر، و تیشترند. نام‌های ۲۱ یشت اوستا، که معمولاً به‌صورت فارسی میانه آمده چنین است: ۱. هرمزد (اورمزد) یشت در ۳۳ بند در ذکر اسماء اهورَه مزدا؛ ۲. هفت تن (امشاسپندان) یشت در پانزده بند در ستایش امشاسپندان؛ ۳. اردیبهشت یشت در نوزده بند در ستایش این امشاسپند؛ ۴. خردادیشت در یازده بند در ستایش این امشاسپند؛ ۵. آبان یشت در ۱۳۳ بند در ستایش اَردوی‌سورا آناهیتا؛ ۶. خورشید یشت در هفت بند در ستایش خورشید؛ ۷. ماه يشت در ۷ بند در ستايش ماه؛ ۸. تیشتر یشت در ۶۲ بند در ستایش تیشتر، ستارۀ باران؛ ۹. درواسْپ یا گوش یشت در ۳۳ بند در ستایش ایزدبانو درواسپ؛ ۱۰. مهریشت در ۱۴۶ بند در ستایش ایزدمهر؛ ۱۱. سروش یشت در ۲۳ بند در توصیف و ستایش سروش، ایزد نظم و انضباط؛ ۱۲. رَشْن یشت در ۳۸ بند دربارۀ رشن ایزد عدالت و انواع وَر (آزمایش دینی) برای تشخیص گناهکار از بی‌گناه؛ ۱۳. فروردین یشت در ۱۵۸ بند در ستایش فروهرها یا فره‌وشی‌ها؛ ۱۴. بهرام یشت در ۶۴ بند در ستایش ایزدبهرام؛ ۱۵. رام یشت در ۵۷ بند در ستایش ایزد هوا؛ ۱۶. دین یشت در بیست بند در ستایش ایزد علم؛ ۱۷. اَرْد یشت در ۶۲ بند در ستایش ایزد نگهبان ثروت و دارایی؛ ۱۸. اشتاد یشت در نُه بند در ستایش فرّۀ ایرانی و ایزدبانو اَشی و دعای اهونَوَر. نام این یشت که به‌معنای «درستی، عدالت» است با مطالب آن مناسبت ندارد؛ ۱۹. زامیاد یشت در ۹۶ بند در ستایش فره؛ ۲۰. هوم یشت در دو بند در ستایش هوم؛ یَسْن نهم را در واقع باید یشت خاص هوم به‌شمار آورد؛ ۲۱. وَنَنْد یشت در یک بند در ستایش ستارۀ وَنَنْد یا نَسْر الواقع. همۀ یشت‌ها از نظر قدمت یکسان نیستند، برای نمونه یشت‌های پنج، هشت، ده، سیزده، هفده و نوزده بزرگ نامیده شده‌اند. هر یشت بزرگ شامل توصیف، مدح، ستایش، و به یاری خواندن ایزدی است که آن یشت به او اختصاص دارد و در جای‌جای آن اسطوره‌ها و حوادث تاریخی و افسانه‌ای که آن ایزد در آن‌ها نقش داشته است، به‌صورت ضمنی و بسیار فشرده و مبهم ذکر می‌شود. تعداد ابیات در هر کرده ثابت نیست و بیت اول هر کرده با توصیف ایزد و عبارتی نظیر «... می‌پرستیم» و بیت آخر آن با عبارت «.. به‌سبب شکوه و فرّه‌اش...» آغاز و این دو عبارت ترجیع‌بندوار تکرار می‌شود. بخشی از یشت‌ها موزون است. برخی وزن آن را هجایی (براساس شمار هجاها) و گروهی دیگر ضربی (براساس تکیه) می‌دانند. یشت‌ها از نظر ادبی ارزش خاصی دارند. ایزدان در یشت‌ها با زبانی شاعرانه و به‌خوبی توصیف شده‌اند و ویژگی‌های حماسی جذابی دارند. توانایی توصیف، صور خیال، تشبیهات شاعرانه و ویژگی تصویری، برخی یشت‌ها نظیر مهریشت را به اثری بدیع در ادبیات متقدم هندواروپایی مبدل ساخته است. پورداود همۀ یشت‌ها را در ۲ جلد به زبان فارسی ترجمه کرده است (تهران، ۱۳۴۷).