شرکت
شرکت
اجتماع مالکان متعدد در شیئی واحد به نحو اشاعه. این مشارکت گاه قهری است، مانند شرکت وُرّاث در تَرَکه، و گاه اختیاری و قراردادی. شرکت اختیاری عقدی است که به‌موجب آن دو یا چند شخص مال‌های خود را درهم می‌آمیزند تا در سود و زیان آن شریک شوند. هیچ‌یک از شرکا بدون اذن بقیه نمی‌تواند در مال مشترک تصرف کند، ولی هر شریک می‌تواند بدون رضایت دیگر شرکا همۀ سهم خود یا بخشی از آن را به شخص ثالثی واگذار کند. شرکت عقدی جایز است و هریک از شرکا می‌توانند آن را برهم زنند. شرکت به تقسیم مال مشترک و یا تلف تمام مال مشترک مرتفع می‌شود. شرکت اختیاری یا قرارداری بر دو نوع است؛ شرکت تجاری و شرکت مدنی. شرکت تجاری نوعی از شرکت است که به‌موجب قانون تجارت، به‌وسیلۀ دو یا چند تن برای انجام فعالیت‌های تجاری و بردن سود با سرمایه‌ای معیّن تشکیل می‌شود و دارای شخصیت حقوقی است. شرکت مدنی عقدی است که به‌موجب آن دو یا چند شخص به‌منظور تصرّف مشترک و تقسیم سود و زیان و گاه به مقصود دیگر، حقوق خود را در میان می‌گذارند. اموال شرکت بین شرکا مشاع است. شرکت مدنی شخصیت حقوقی ندارد. شرکت‌های تجاری بر هفت نوع‌اند: ۱. شرکت سهامی: شرکتی که سرمایۀ آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام است. در این نوع شرکت تعداد شرکا نباید از سه شریک کمتر باشد. شرکت‌های سهامی خود بر دو نوع تقسیم می‌شوند: الف. شرکت سهامی عام که مؤسسان آن قسمتی از سرمایۀ شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌کنند. چنین شرکت‌هایی معمولاً به‌منظور اجرای فعالیت‌های دولتی تأسیس می‌شوند، اما به‌لحاظ مالی مستقل از دولت‌اند. ب. شرکت سهامی خاص که تمام سرمایۀ آن در موقع تأسیس توسط بانیان آن تأمین می‌شود. به‌موجب بخشی از قانون تجارتِ مصوب ۱۳۴۸ش، در موقع تأسیس، سرمایۀ شرکت‌های سهامی عام از ۵میلیون ریال و سرمایۀ شرکت‌های سهامی خاص از ۱میلیون ریال نبایستی کمتر باشد. ۲. شرکت با مسئولیت محدود: شرکتی است که بین دو یا چند شخص برای امور تجارتی تشکیل می‌شود و هریک از شرکا بدون این‌که سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد، فقط تا میزان سرمایۀ خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت است. ۳. شرکت تضامنی: شرکتی است که باعنوان مخصوص برای امور تجارتی بین دو یا چند تن با مسئولیت تضامنی تشکیل می‌شود. در این نوع شرکت‌ها اگر دارایی شرکت برای تأدیه تمام قروض کافی نباشد، هریک از شرکا مسئول پرداخت همۀ قروض شرکت است. در عنوان شرکت تضامنی باید عبارت «شرکت تضامنی» و لااقل نام یک تن از شرکا و به‌دنبال آن عبارت «و شرکا» یا «و برادران» قید شود. ۴. شرکت مختلط غیرسهامی: شرکتی است که برای امور تجارتی و با عنوان مخصوص بین یک یا چند شریک ضامن و یک یا چند شریک با مسئولیت محدود تشکیل می‌شود. شریک ضامن مسئول کلیۀ قرضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت، حاصل شود. شریک با مسئولیت محدود کسی است که مسئولیت او فقط تا میزان سرمایه‌ای است که در شرکت گذارده است یا بایستی بگذارد. در عنوان شرکت باید عبارت «شرکت مختلط» و لااقل نام یکی از شرکای ضامن قید شود. ادارۀ این نوع شرکت به عهدۀ شرکای ضامن است و شریک با مسئولیت محدود حق ادارۀ شرکت را ندارد. ۵. شرکت مختلط سهامی: شرکتی است که با عنوان مخصوص بین یک عده شرکای سهامی و یک یا چند شریکِ ضامن تشکیل می‌شود. مسئولیت شرکای سهامی تا میزان سرمایه‌ای است که در شرکت دارند. در عنوان شرکت بایستی عبارت «شرکت مختلط» و دست‌کم نام یکی از شرکای ضامن قید شود. مدیریت شرکت، مختص به شریک یا شرکای ضامن است. ۶. شرکت نسبی: شرکتی است که برای امور تجارتی با عنوان مخصوص بین دو یا چند شریک تشکیل می‌شود و مسئولیت هریک از شرکا به نسبت سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته‌اند. در عنوان این شرکت بایستی عبارت «شرکت نسبی» و یا نام یک تن از شرکا و عباراتی از قبیل «و شرکا» یا «و برادران» ذکر شود. هریک از شرکا به‌نسبت سرمایه‌گذاری در شرکت، مسئول تأدیه قروض شرکت است. ۷. شرکت‌های تعاونی تولید و مصرف: شرکتی است که بین عده‌ای از ارباب حِرف تشکیل می‌شود و شرکا مشاغل خود را برای تولید و فروش اشیا یا اجناس به‌کار می‌برند. دست‌کم دوسوم اعضای اداره‌کنندۀ شرکت باید از شرکایی انتخاب شوند که حرفه آن‌ها موضوع عملیات شرکت است. ازجمله اهداف این نوع شرکت‌هاست: فروش اجناس لازم برای مصارف زندگی اعم از این‌که اجناس مزبور را شرکا تولید کرده و یا خریده باشند؛ تقسیم نفع و ضرر بین شرکا به‌نسبت خرید هریک از آن‌ها. به‌موجب اصل ۴۴ قانون اساسی، بخش تعاونی شامل شرکت‌ها و مؤسسات تعاونی تولید و توزیع در شهر و روستا یکی از پایه‌های نظام اقتصاد جمهوری اسلامی است.