مکری
مُکْری
طایفۀ کُرد شافعی‌مذهب ایرانی، از طوایف بزرگ و قدیمی ناحیۀ ساوج‌بلاغ مکری (مهاباد و سردشت) در آذربایجان غربی و سقز، مرکب از تیره‌های مختلف. هریک تیره‌های این طایفه بعدها به طایفه‌ای بزرگ و حتی یک ایل تبدیل شدند. در بعضی از کتاب‌ها و مراجع، طوایف مامش و پیران و منگور و اتحادیۀ بلباس را از طوایف مکری نوشته‌اند. گروهی از مکری‌ها در سقز سکونت دارند. مکری‌ها به استثنای چند دستۀ کوچک منفرد مرزی، به‌کل یکجانشین شده‌‌اند. این مردم خود را از نسل مردی به نام فقیه احمد داریشمانه‌ای، نیای بابان‌ها و میر اودلی‌ها، می‌دانند. سیف‌الدین مکری، جد حکام این طایفه، در زمان آق‌قویونلوها، گروه‌هایی از بابان‌ها را گرد خود جمع آورد و ناحیۀ دریاس را از تصرف طایفۀ چابلقو خارج کرد و پس از آن، نواحی اختاجی و ایلتمور و سلدوس را نیز اشغال کرد و با اتباع خود در آن نواحی مستقر شد. فرزندش صارم کُرد از مخالفان نامدار شاه‌اسماعیل بود. ساروعلی‌بیگ مکری پس از مدتی به خدمت سلطان سلیم درآمد. امیره بیگم مکری در اواخر دوران شاه طهماسب به دولت صفویه مایل شد، اما در ۹۹۱ق همراه تعدادی دیگر از امیران کرد دوباره به دولت عثمانی پیوست. مکری‌ها پس از پیروزی‌های شاه‌عباس بر قوای عثمانی، دوباره به خدمت دولت صفوی درآمدند. اما در سال‌های سلطنت شاه‌عباس و شاه‌صفی بارها به مراغه و تبریز و اطراف این شهرها حمله آوردند و هر دفعه با خشونت بیشتری مجازات شدند. گروهی از مکریان در زمان نادرشاه به کابل انتقال یافتند. اعقاب آنان هنوز در افغانستان سکونت دارند. بعضی از بزرگان مکری نظیر خسروخان و ابراهیم‌خان و محمودخان، از ارکان دولت زندیه بودند. محمدخان مکری سفیر جعفرخان زند در دربار کاترین دوم بود. مکریان در ۱۲۰۸ق علیه دولت آقا محمد خان قاجار شوریدند، اما فتحعلی‌خان قاجار ـ شاه بعدی ـ آن‌ها را سرکوب کرد. اعیان مکری پس از این به خدمت دولت قاجاریه درآمدند. عزیزخان مکری سردار کل، فرزند محمد سلطان ( ـ۱۲۸۷ق) از رجال بزرگ سیاسی و نظامی دورۀ محمدشاه و ناصرالدین‌شاه قاجار بود. مکریان در تشکیل جمهوری خودمختار مهاباد در ۱۳۲۴ش نقش مؤثری داشتند.