کارنامه اردشیر بابکان

کارنامۀ اردشیر بابکان
کتابی به فارسی میانه دربارۀ اردشیر اوّل ساسانی ( ـ۲۴۲م)، بنیادگذار و نخستین پادشاه سلسلۀ ساسانی، شامل جنگ‌ها و دلاوری‌ها و چگونگی به‌قدرت‌رسیدن او و داستان تولد پسرش شاپور و نیز داستان تولد پسر شاپور، هرمز. این اثر کوتاه و منثور که باید آن را نوعی رُمان تاریخی به‌شمار آورد، یگانه اثر تاریخی برجای‌مانده از زبان پهلوی و از نادر کتاب‌های فارسی میانه است که در آن روایات مربوط به فارس آمده است. متن پهلوی دارای سبکی ساده، زنده، و نسبتاً متأخر است و در سراسر کتاب تأثیر زبان فارسی مشاهده می‌شود و احتمالاً در اواخر دورۀ ساسانی، براساس روایت‌های کهن‌تر، در فارس، به رشتۀ تحریر درآمده است و به‌سبب آن‌که داستانی بسیار محبوب بوده، در نسل‌های مختلف تغییرات و تحولات زبانی در آن راه یافته است. این داستان در شاهنامه نیز آمده که به روایت پهلوی بسیار شبیه است. اما سنجش دو روایت نشان‌دهندۀ این است که فردوسی برای هم‌سازی داستان با سنت‌های اسلامی، عناصر زردشتی روایت را حذف کرده است. بهرام فره‌وشی این متن را آوانویسی و به زبان فارسی ترجمه کرده است (تهران، ۱۳۵۴).