ایلام، استان
ایلام، استان
| ایلام، استان | |
|---|---|
| کشور | ایران |
| جمعیت | ۵۴۵,۷۸۷ نفر (۱۳۸۵ش) |
| موقعیت | جنوب استان کرمانشاه، غرب استان لرستان، شمال غربی به استان خوزستان، و از شمال و شرق به کشور عراق |
| مرکز | ایلام |
| تعداد شهرستان‌ها | ۷ |
| تعداد بخش ها | ۱۸ |
| شهرهای مهم | آبدانان، درّه‌شهر، دهلران، مهران، شیروان، چرداول، و ایوان |
| کوه‌های استان | کبیرکوه (۲,۷۹۰ متر)، مانشت (۲,۶۲۹ متر)، شره‌زول (۲,۰۵۰ متر)، و قلاجه (۲,۳۵۰ متر) |
| رودهای استان | سیمره، کنجان‌چم، میمه، چنگوله و دویریج |
| اقلیم | در ارتفاعات شرقی یا پیشکوه معتدلِ نیمه‌خشک و تا اندازه‌ای مایل به گرم - در دره‌ها و اراضی پشتکوه گرم و نیمه‌خشک |
| تولیدات و صنایع مهم | فرآورده‌های کشاورزی و دامی: از گندم، جو، برنج، حبوبات، دانه‌های روغنی، محصولات جالیزی، چغندرقند. لبنیات و گوشت - فعالیت‌های صنعتی: تولید مصالح ساختمانی - ذخایر زیرزمینی: نفت و گاز طبیعی |
از غربی‌ترین استان‌های ایران. از شمال به استان کرمانشاه، از شرق به استان لرستان، از جنوب شرقی به استان خوزستان، و از جنوب و غرب به کشور عراق محدود است. این استان سرزمینی کوهستانی و نیمه‌جنگلی است، که رشته ارتفاعات کبیرکوه سراسر آن را فراگرفته است. این رشته‌کوه از شمال غرب به سوی جنوب شرق کشیده شده است و دامنه‌های شمال شرقی آن به درّۀ رودخانۀ سیمره، مرز استان‌های ایلام و لرستان، و دامنه‌های جنوب غربی آن به طرف مرز ایران و عراق و دشت‌های پست کشور مزبور منتهی می‌شود. کبیرکوه، با ارتفاع ۲,۷۹۰ متر، بلندترین نقطۀ این استان است و کوه‌های مانشت (۲,۶۲۹ متر)، شره‌زول (۲,۰۵۰ متر)، و قلاجه (۲,۳۵۰ متر) از ارتفاعات این استان محسوب می‌شوند. کبیرکوه، استان ایلام را به دو ناحیۀ پیشکوه و پشتکوه تقسیم می‌کند و همۀ رودخانه‌های این استان، که از کبیرکوه سرچشمه می‌گیرند، به سوی پیشکوه یا پشتکوه جاری می‌شوند و روی‌هم شبکۀ زهاب‌های این استان را تشکیل می‌دهند. استان ایلام از نواحی نسبتاً پرآب ایران است. رودخانۀ سیمره، که بزرگ‌ترین و پرآب‌ترین رودخانۀ این استان است، در پیشکوه جریان دارد؛ دیگر رودخانه‌های مهم این استان عبارت‌اند از کنجان‌چم، میمه، چنگوله و دویریج، که در پشتکوه جریان دارند. اقلیم استان ایلام در ارتفاعات شرقی یا پیشکوه معتدلِ نیمه‌خشک و تا اندازه‌ای مایل به گرم و در دره‌ها و اراضی پشتکوه گرم و نیمه‌خشک است. این استان با ۵۴۵,۷۸۷ نفر (۱۳۸۵) جمعیت از هفت شهرستان و هجده بخش تشکیل می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از آبدانان، درّه‌شهر، دهلران، مهران، شیروان، چرداول، و ایوان. استان ایلام سرزمین کشاورزی و گله‌داری است و فرآورده‌های کشاورزی آن عبارت‌اند از گندم، جو، برنج، حبوبات، دانه‌های روغنی، محصولات جالیزی، چغندرقند. لبنیات و گوشت فرآورده‌های دامی آن را تشکیل می‌دهند. فعالیت‌های صنعتی آن عمدتاً در تولید مصالح ساختمانی متمرکز است و نفت و گاز طبیعی از ذخایر زیرزمینی آن به‌شمار می‌آیند. پیش از استقرار آریایی‌ها در ایران، دولت عیلام در نواحی غرب کشور بود، به‌ویژه در محلی که امروز استان ایلام نامیده می‌شود. از سوابق عیلامی‌ها آگاهی درست و چندانی در دست نیست، اسناد و مدارک به‌دست آمده از وسعت سرزمین عیلام حکایت دارد، که ظاهراً از دشت‌های شرقی دجله تا کبیرکوه و کوهستان‌های شرقی گسترده بود. اسناد، الواح، و سنگ‌نبشته‌های روزگار سارگون، اولین پادشاه آکد، که ظاهراً از ۲۳۴۰ تا ۲۳۰۵پ‌م می‌زیست، گویای آن است که حکومت کشور عیلام فدرال یا متحده بوده است. دولت عیلام در ۲۰۳۰پ‌م تحت فرمانروایی شاهان انشان و شوش تأسیس شد و شهر شوش را به پایتختی برگزید. در ۱۷۶۴پ‌م با ضربۀ مهلکی که حمورابی بر آن وارد کرد، از صحنۀ تاریخ بیرون رفت و حیات ملی از آن سلب شد. دولت عیلام در ۱۲۸۰پ‌م دوباره تجدید حیات کرد و خاندان انزان و شوش بر آن فرمانروایی کردند. عیلام در این دوره از تاریخ به اوج قدرت خود رسید و به یکی از ابرقدرت‌های شرق زمین تبدیل شد و قلمرو آن از بین‌النهرین تا تخت جمشید وسعت یافت. با ظهور بختنصر دوباره گرفتار نابسامانی و پریشانی شد و ۳۰ سال از صحنۀ تاریخ بیرون رفت. در حدود ۷۵۰پ‌م دوباره به‌صورت نیمه‌مستقل ظاهر شد و این‌بار آشور بانی‌پال (۶۴۰پ‌م) آن را از هم پاشید و شهر شوش به تاراج رفت. با ظهور کوروش بزرگ و پیدایش امپراتوری هخامنشی (۵۵۰پ‌م) عیلامی‌ها از شاهان هخامنشی اطاعت کردند و خراج‌گذار آنان و برای همیشه از صحنۀ تاریخ خارج شدند. ایلام که تا ۱۳۴۰ با نام پشتکوه و جزئی از استان پنجم (کرمانشاهان) بود، در ۱۳۴۹ از استان مزبور جدا و به فرمانداری کلّ ایلام و در ۱۳۵۵ به استان ایلام تبدیل شد.