گیلان، استان
گیلان، استان
| گیلان، استان | |
|---|---|
| کشور | ایران |
| جمعیت | ۲,۴۰۴,۸۶۱ نفر(۱۳۸۵ش) |
| موقعیت | شمال ایران - جنوب جمهوری آذربایجان، جنوب و غرب دریای خزر، غرب مازندران، شمال استان قزوین، شرق استان‌های زنجان و اردبیل |
| مرکز | رشت |
| تعداد شهرستان‌ها | ۱۶ |
| تعداد بخش ها | ۴۳ |
| شهرهای مهم | آستارا، بندر انزلی، رضوان‌شهر، رودبار، رودسر، هشتپر، آستانه اشرفیه، شفت، ماسال، صومعه‌سرا، فومن، لاهیجان، و لنگرود |
| کوه‌های استان | بغروداغ (۳,۱۹۷ متر)، حصار بلاغی، ماسوله داغ، پشته‌کوه، دُرفک، و آسمان سرا |
| میانگین بارندگی سالیانه | حدود ۲هزار میلی‌متر (در فومن) |
| اقلیم | در ارتفاعات البرز معتدل مایل به سرد - در جلگه‌های ساحلی معتدل تا معتدلِ مایل به گرم |
| تولیدات و صنایع مهم | فرآورده‌های کشاورزی: برنج، چای، غلات، توتون، زیتون، مرکبات، انواع میوه و سبزیجات، حبوبات، و دانه‌های روغنی - فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی: صنایع الکتریکی، نساجی، ریخته‌گری، حصیربافی، و هنرهای دستی، و تولید شیشه و بلور، لاستیک و مواد پلاستیکی، مصالح ساختمانی، لبنیات، لوازم خانگی، روغن زیتون، و گردشگری |
واقع در شمال ایران و در حاشیۀ جنوب غربی دریای خزر. میان جمهوری آذربایجان در شمال، دریای خزر در شمال و شرق، استان مازندران در شرق، استان قزوین در جنوب، و استان‌های زنجان و اردبیل در غرب قرار دارد. رشته‌کوه‌های البرز غربی، نواحی جنوبی و غربی این استان را تشکیل داده‌اند و کوهپایه‌های شمالی و شرقی آن‌ها، که به دریا ختم می‌شود، دشت آبرفتی نسبتاً پهناوری را به زیر پوشش برده‌اند و شالیزار و کشتزارها و اغلب شهرهای این استان را در خود جای داده‌اند. بلندترین نقطۀ ارتفاعات البرز، که حدود ۵۰ درصد مساحت این استان را اشغال کرده است، کوه بغروداغ، با ارتفاع ۳,۱۹۷ متر، است و کوه‌های حصار بلاغی، ماسوله داغ، پشته‌کوه، دُرفک، و آسمان سرا از دیگر کوه‌های بلند این استان به‌شمار می‌آیند. اقلیم آن در ارتفاعات البرز معتدل مایل به سرد و در جلگه‌های ساحلی معتدل تا معتدلِ مایل به گرم است و از نظر ریزش سالیانه پرباران‌ترین و پرآب‌ترین استان ایران و با ریزش سالانه حدود ۲هزار میلی‌متر (در فومن) جزو نواحی مرطوب ایران است. رودخانه‌های متعدد این استان همواره پرآبند و شالیزارهای وسیع آن را سیراب می‌کنند. سفیدرود بزرگ‌ترین رود این استان است و پُل‌رود، کرگان‌رود، و آستاراچای از دیگر رودهای مهم آن به‌شمار می‌روند. سد سفیدرود، که در شهرستان رودبار ساخته شده است، توان کشاورزی این استان را تا حد زیادی بالا برده و محصول برنج آن را در ردیف مرغوب‌ترین برنج جهان قرار داده است. افزون بر برنج، چای نیز یکی دیگر از فرآورده‌های خاص این استان است، که بیشتر در شهرستان لاهیجان کشت می‌شود. دیگر فرآورده‌های کشاورزی آن عبارت‌اند از غلات، توتون، زیتون، مرکبات، انواع میوه و سبزیجات، حبوبات، و دانه‌های روغنی. گیلان از نظر صنعت نیز در جایگاه ممتازی قرار دارد و فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی آن عبارت‌اند از صنایع الکتریکی، نساجی، ریخته‌گری، حصیربافی، و هنرهای دستی، و تولید شیشه و بلور، لاستیک و مواد پلاستیکی، مصالح ساختمانی، لبنیات، لوازم خانگی، روغن زیتون، و گردشگری. استان گیلان با ۲,۴۰۴,۸۶۱ نفر جمعیت (۱۳۸۵ش) در ردیف استان‌های انبوه ایران قرار دارد. این استان از شانزده شهرستان و ۴۳ بخش با مرکزیت اداری شهر رشت تشکیل شده است و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از آستارا، بندر انزلی، رضوان‌شهر، رودبار، رودسر، هشتپر، آستانه اشرفیه، شفت، ماسال، صومعه‌سرا، فومن، لاهیجان، و لنگرود. گیلان در روزگار باستان تحت حکومت فرمانروایان محلی اداره می‌شد. شاه‌عباس اول صفوی در ۱۰۰۰ق گیلان را تصرف کرد و آن را در تابعیت دولت مرکزی ایران قرار داد. گیلان در روزگار گذشته از سه ولایت گیلان (جیلان)، دیلم، و طالش تشکیل می‌شد و مرکز اداری آن نخست دولاب و سپس فومن، و لاهیجان بود و پس از تصرف گیلان به‌دست صفویه، به رشت منتقل شد. عهدنامۀ گلستان، بخشی از طالش را از آن جدا کرد و رود آستارا به‌منزلۀ مرز شمالی آن تعیین شد. دیلم، واقع در جنوب گیلان، در تاریخ ایران نقش ارزنده‌ای دارد و دیلمیان یا آل بویه از همین ناحیه برخاسته‌اند. قزاق‌های روس در ۱۰۴۵ق رشت را غارت کردند. از ۱۱۳۴ تا ۱۱۴۴ق روس‌ها گیلان را در تصرف خود داشتند، ولی سرانجام آن‌جا را ترک کردند. میرزا کوچک‌خان جنگلی مقارن با جنگ جهانی اول در گیلان قیام کرد. ارتش سرخ شوروی در اوت ۱۹۴۱ (شهریور ۱۳۲۰) گیلان را تصرف کرد، ولی پس از پایان جنگ جهانی دوم آن‌جا را تخلیه کرد. گیلان سرزمین گیل‌هاست و چون از گِل و باتلاق و مرداب‌های متعدد تشکیل شده، گیلان یا سرزمین گِل‌ولای نامیده شده است.