ایسلند
ایسْلَند (Iceland)
| ایسلند | |
|---|---|
| نام فارسی | ایسْلَند |
| نام لاتین | Iceland |
| نظام سیاسی | جمهوری چند حزبی با یک مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | 318,452 نفر |
| موقعیت | در دورابهای شمال غربی کشور بریتانیا، در جنوب مدار شمالگان |
| پایتخت | ریکیاویک |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | 3 |
| رشد سالانه (درصد) | 1/1 |
| شهرهای اصلی | ریکیاویک، آکوریری، کوپاوُگور و هاپنارفیوردور |
| زبان | ایسلندی |
| دین | مسیحیت |
| مساحت (کیلومتر مربع) | 102820 |
موقعیت. جمهوری ایسلند، غربی‌ترین کشور اروپا، در اقیانوس اطلس شمالی و در دوراب۱های شمال غربی کشور بریتانیا، در جنوب مدار شمالگان۲ جای دارد. مساحت این سرزمین ۱۰۲,۸۲۰ کیلومتر مربع است و شهر ریکیاویک۳ پایتخت آن است.
سیمای طبیعی. ایسلند بعد از جزیرۀ بریتانیا بزرگ‌ترین جزیرۀ قارۀ اروپا است. شکل آن به یک بیضی شبیه است و طول کرانه‌های آن، که از آبدرّه۴ها و بریدگی‌ها و خلیجک‌های بسیار تشکیل شده، ۴,۹۹۰ کیلومتر است. درازای آن از شرق به غرب ۴۵۰ کیلومتر و پهنای آن از شمال به جنوب حداکثر ۲۸۰ کیلومتر است. مدار ۶۳ درجه و ۱۸ دقیقه از جنوب و مدار شمالگان از شمال آن می‌گذرد و این سرزمین را در ردیف شمالی‌ترین کشور قارّۀ اروپا جای می‌دهد. ایسلند، از نظر زمین‌شناختی، سرزمین جوانی است که براثر فوران‌های آتشفشانی زیردریایی پدید آمده و در مرز دو صفحۀ تکتونیک۵ جای گرفته است. نواحی مرکزی آن را تختالی۶ از گدازه۷های آتشفشانیِ غیرمسکون با ارتفاع بین ۶۰۰ تا ۹۰۰ متر فرا گرفته و بیشتر شهرها و نواحی مسکونی آن در جلگه‌های جنوب غربی که حدود ۲۵ درصد مساحت کل کشور را شامل می‌شود، قرار گرفته‌اند. بلندترین نقطۀ ایسلند با نام کوه هوانادالشنوکور۸، با بلندی ۲,۱۱۹ متر، در جنوب شرقی این کشور واقع است. حدود ۱۵ درصد از سطح کشور ایسلند را یخچال۹ و برفپْهنه۱۰های دائمی متعددی چون یخچال واتانا یوکول۱۱ واقع در جنوب شرقی که مساحت آن به ۸,۴۵۶ کیلومتر مربع می‌رسد همراه با شماری دریاچه‌های کوچک فراگرفته است. رودخانه‌های بسیاری در این کشور جریان دارند که همگی کوتاه و پرشیب‌اند و گاه با آبشارهای زیبایی توام می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها رودخانۀ تیورسا۱۲ و اسکیالواندا۱۳ است. از میان بیش از ۱۰۰ آتشفشان و چشمه‌های آب گرم۱۴ که در این جزیره وجود دارد، آتشفشان فعّال هِکلا۱۵، با ارتفاع ۱,۴۴۷ متر، مهم‌ترین آن‌هاست. پیرامون دهانۀ آتشفشان۱۶ مزبور حدود ۲هزار متر است و ژرفای آن به ۶۰ تا ۹۰ متر می‌رسد و آخرین فوران آن مربوط به ۱۹۸۰ است. نزدیک آتشفشان مزبور آتشفشان دیگری با نام لاکی۱۷ دیده می‌شود که شمار دهانه‌های آن به ۱۰۰ می‌رسد. فوران آتشفشان لاکی در ۱۷۸۳ باعث آب‌شدن یخ و برف فراوان و جاری‌شدن سیلاب عظیمی شد؛ در این حادثه حدود ۹هزار نفر کشته شدند و کشتزارهای بسیاری به زیر گدازه‌ها فرو رفتند و ۸۰ درصد از دام‌ها و احشام این کشور نابود شدند. فوران ۱۹۶۳ در زیر آب‌های ساحلی، جزیرۀ سارتسی۱۸ با مساحت حدود ۳ کیلومتر مربع را پدید آورد و در ۱۹۷۳ فوران آتشفشان هِیمای۱۹، موجب نابودی روستای وستمانایار۲۰ شد. پدیده‌های آبفشان۲۱ و گِلفشان۲۲، از زیبایی‌های طبیعت و جاذبه‌های گردشگری ایسلند است. معروف‌ترین آبفشان ایسلند که ارتفاع آب آن به حدود ۶۰ متر می‌رسد، ریکیاویک نام دارد که نزدیک پایتخت واقع است و نام شهر ریکیاویک برگرفته از نام این آبفشان است. بیشتر خانه‌ها و تأسیسات شهر ریکیاویک و حومۀ آن از آب گرم چشمه‌هایی که در نزدیک آن قرار دارند، برای گرمایش و مصارف دیگر استفاده می‌کنند. کرانه‌های ایسلند، به‌ویژه خطوط ساحلی شمال و غرب آن، از بریدگی‌ها و خلیجک‌های فراوانی تشکیل شده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از خلیجک‌های فاکسافلوئی۲۳ و بریدا۲۴ در ساحل غربی و خلیج هونا۲۵ و خلیجک اسکاگا۲۶ در ساحل شمالی. شبه‌جزیره‌ای که در شمال غربی جزیره و میان خلیج هونا و خلیجک بریدا قرار دارد، چشم‌گیرترین عارضۀ ساحلی آن محسوب می‌شود. ایسلند از نظر اداری به هشت بخش تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از ریکیاویک، آکوریری۲۷، کوپاوُگور۲۸، و هاپنارفیوردور۲۹. اقلیم ایسلند اقیانوسی معتدل مایل به سرد و نسبتاً متغیّر است. عبور جریان گُلف استریم۳۰ از حوالی آن و نیز وزش بادهای جنوب غربی موجب اعتدال نسبی آن شده و بارندگی در ارتفاعات آن زیاد و عمدتاً به‌صورت برف است. میانگین دمای شهر ریکیاویک در دی ماه ۰.۷ درجۀ سانتی‌گراد و در تیرماه ۱۱.۵ درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۸۰۰ میلی‌متر می‌رسد. پوشش گیاهی ایسلند از نوع اروپایی قطبی است. علف و خلنگ۳۱ در کرانه‌های جنوبی آن فراوان است و بیشتر برای خوراک گوسفند و دام به مصرف می‌رسد. درختان آن اندک و پراکنده‌اند و نوعی توت وحشی تنها درخت میوۀ آن است. در این کشور هیچ پستانداری جز انسان و دام زندگی نمی‌کند و نزدیک به ۱۰۰ گونه پرنده و نهنگ، شیردریایی، و ماهیان آب سرد گونه‌هایی از حیات‌وحش آن به‌شمار می‌آیند.
اقتصاد. شیلات رکن اصلی اقتصاد ایسلند است و حدود سه‌چهارم از صادرات آن را تشکیل می‌دهد. علاوه بر شیلات، دامپروری نیز از دیگر فعالیت‌های اقتصادی آن است. زمین‌های قابل کشت این کشور حدود یک درصد از مساحت کشور را شامل می‌شود و سیب‌زمینی، علوفۀ دام، سبزیجات، و میوه‌های گلخانه‌ای مهم‌ترین فرآورده‌های آن است. تولید الیاف پشمی، به کارگیری روش زمین‌گرمایی۳۲، تولید فرش و پوشاک پشمی، کنسرو ماهی، پوست خز، مصنوعات الکتریکی، آلومینیوم، و سیمان نیز فعالیت‌های صنعتی آن را تشکیل می‌دهند. صنعت گردشگری این کشور نسبتاً پررونق است؛ ورزش اسکی در تابستان و تماشای پدیده‌هایی مانند فروزه‌های قطبی۳۳، خورشید نیمه‌شب۳۴، آبفشان‌ها و آبشارهای زیبا، و گِلفشان‌های متعدد، گردشگران بسیاری را به ایسلند فرا می‌خواند. سرانۀ مصرف الکتریسیتۀ این کشور، که بیشتر به طریق زمین‌‌دمایی و برقابی۳۵ تولید می‌شود، ۲۷,۳۰۲ کیلووات ساعت است.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر کشور ایسلند جمهوری چند حزبی با یک مجلس قانون‌گذاری است. رئیس‌جمهور کشور با آرای مردم و برای یک دورۀ چهار سالۀ تمدیدپذیر انتخاب می‌شود. پارلمان این کشور ۶۳ نماینده دارد که برای چهار سال انتخاب می‌شوند. پست نخست‌وزیری را نیز رهبر حزب حائز اکثریت دو مجلس برعهده دارد. ایسلند نیروهای مسلح ندارد و ارتش امریکا، که در آن کشور پایگاه نظامی دارد، مسئولیت دفاع از این کشور را برعهده گرفته است.
مردم و تاریخ. جمعیت ایسلند حدود ۳۱۸,۴۵۲ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به سه نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت آن ۱.۱ درصد است و ایسلندی‌ها ۹۶ درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. ۹۸ درصد از آنان مسیحی‌اند و ۹۴ درصدشان در شهرها به‌سر می‌برند و زبان رسمی آنان ایسلندی است. میانگین امید به زندگی در ایسلند ۷۹ سال است و ۹۹ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. راهبان ایرلندی در ۸۷۴م همراه با وایکینگ‌ها۳۶ به این سرزمین وارد شدند و در آن‌جا سکونت گزیدند. ایسلند، که بین سال‌های ۹۳۰ تا ۱۲۶۲م سرزمین مستقلی بود، براساس قرارداد ۱۲۶۲م به دولت پادشاهی نروژ پیوست و در ۱۳۸۰م ضمیمۀ دولت پادشاهی دانمارک شد. توسعۀ صنعت ماهی‌گیری و مجهزشدن ایسلند به روش‌های نوین صیدماهی، ساکنان آن را به فکر جداشدن از دانمارک و کسب استقلال انداخت و این سرزمین در دسامبر ۱۹۱۸ به خودگردانی داخلی نایل آمد و در ۱۷ ژوئن ۱۹۴۴ به استقلال رسید.offshore arctic circle Reykjavik fjord tectonic plates tableland lava Hvannadalshnukur glacier snowfield Vatanajokull Thjorsa Skjalfanda hot water spring Hekla crater Laki Surtsey Heimaey Vestmannaeyjar geyser mud-volcano Faxafloi (Faxa Bay) Breidha Huna Skaga Akureyri Kopavogur Hafnarfjordhur Gulf Stream heather geothermic aurora midnight sun hydro electric Vikings