صیدا
صِیْدا (Sidon)
(یا: صیدون[۱]) بندر، شهرِ باستانی، و مرکز اداری استان «الجنوب» در لبنان[۲]، با ۱۴۹هزار نفر جمعیت (۲۰۰۳). در ۴۰کیلومتری جنوب بیروت و بر کرانۀ دریای مدیترانه قرار دارد. صادرات آن عبارت‌اند از روغن زیتون، پرتقال، و لیمو. از مراکز ماهیگیری، تجارت، و بازار محصولات کشاورزی لبنان است. پایانۀ خط لولۀ نفتی ۱,۷۲۰کیلومتری از ابقیق در ۴۰کیلومتری غرب خلیج فارس، در عربستان سعودی، تا دریای مدیترانه و محل مخازن عظیم ذخیرۀ نفت است. صیدا از دیرباز از مراکز مهم دادوستد است و مهم‌ترین شهر و بزرگ‌ترین بندر فنیقیه[۳] بود و رنگ‌های ارغوانی و ظروف شیشه‌ای آن معروف بوده است. در کتیبه‌های تل‌العمارنه (۱۴۰۰پ‌م) از آن به نام صیدونو یاد شده است. از ۱۴۰۰ تا ۷۰۱پ‌م رقیب سرسختی برای شهر صور[۴] بود، که در آن هنگام به تصّرف سِناخریب[۵] درآمد. در ۵۳۸پ‌م هنگامی که کوروش هخامنشی بابل را فتح کرد، جزو قلمرو ایران و بخشی از ساتراپی پنجم امپراتوری هخامنشی شد. در دوران فرمانروایی ایرانیان، دورۀ هلنیستی، و عهد رومیان بندری مهم بود. بعدها شهری رومی شد و در ۱۷ق/۶۳۷م به تصّرف اعراب درآمد و در جنگ‌های صلیبی[۶] بر‌سر آن درگیری‌هایی صورت گرفت. در دورۀ اسلامی اهمیت چندانی نداشت، اما طی این جنگ‌ها تا اندازه‌ای اهمیت یافت. در کتاب مقدس (سِفْر پیدایش، پادشاهان و اعمال رسولان) بارها از آن نام برده شده است. کتاب احصاءالعلوم فارابی نخستین بار در این شهر چاپ شد.