سوفسطاییان

سوفَسْطاییان (Sophists)

(در یونانی به‌معنی کارشناس، استادکار، خردمند) در اصل، نامی که یونانیان باستان به فرهیختگانی چون «دانایان هفت‌گانۀ یونان» اطلاق می‌کردند؛ در قرن پنجم پ‌م، این نام بر معلمان دوره‌گردی اطلاق شد که در چندین شاخه عالیِ علم درس می‌دادند و مزد می‌گرفتند. سوفسطاییان مدتی محبوبیت داشتند، به‌ویژه در آتن؛ اما نگرش شکاکانه‌شان در زمینۀ حقیقت مطلق و اصول اخلاقی سرانجام انتقادهای شدیدی را برانگیخت. سقراط، افلاطون و ارسطو شالودۀ فلسفیِ تعالیم آن‌ها را زیر سؤال می‌بردند و افلاطون و ارسطو ایشان را به‌سبب پول‌گرفتن حتی محکوم هم می‌کردند. سوفسطاییان بعداً از جانب دولت به پای‌بندنبودن به اصول اخلاقی متهم شدند. درنتیجه، واژۀ «سوفیست» (سوفسطایی) معنایی توهین‌آمیز یافت. در دوران جدید واژۀ «سفسطه» را، که از همان ریشه است، می‌توان نوعی استدلال یا استنتاج زیرکانه و فریبکارانه یا نادرست تعریف کرد. سوفسطاییان در پیشرفت اندیشۀ فلسفی مغرب‌زمین اهمیت چندانی نداشتند. اما نخستین کسانی بودند که به آموزش و پرورش نظام بخشیدند. برخی از سوفسطاییان برجستۀ قرن ۵پ‌م عبارت بودند از پروتاگوراس، گورگیاس، هیپیاسِ اِلیسی، و پرودیکوسِ کئوسی.

 

---