دیونه
دیونه (Dione)
در اخترشناسی، قمر بزرگ سیارۀ زحل. با قمر هلنه[۱] مداری مشترک دارد و درنتیجه، هر دو در یک فاصله از زحل واقع‌اند. بنابه قرارداد، دیونه دوازدهمین قمر شناخته‌شده از سمت سیاره محسوب می‌شود. این قمر در فاصلۀ تقریبی ۳۷۷هزار کیلومتری سیارۀ زحل را دور می‌زند. تقریباً هر سه روز زمینی یک‌بار مدار زحل را می‌پیماید و مدار آن با استوای زحل موازی، و اندکی بیضی‌گون است. دیونه کروی‌شکل است و قطر آن را حدود ۱,۱۲۰ کیلومتر، یک‌سوم قطر ماه برآورد کرده‌اند. بعد از تیتان[۲]، دیونه چگال‌ترین قمر زحل است. بنابه نظر سیاره‌شناسان، دیونه هسته‌ای سنگی دارد که حدود قطر قمر را تشکیل می‌دهد. لایه‌های بیرونی از آب منجمد گل‌آلود ساخته شده‌اند. نیمکرۀ پیروِ دیونه یا بخشی از این قمر که ضمن مدارپیمایی بر گرد زحل پشت به سیاره قرار می‌گیرد، به‌شدت دهانه‌دهانه است و رشته‌های سفیدرنگی آن را پوشانده است. نیمکرۀ پیشرو روشن‌تر است و دهانه‌های بسیار کمتری دارد. نیمکرۀ پیشرو بیشتر قمرها پُردهانه‌تر از نیمکرۀ پیرو آن‌هاست. از این‌رو، اخترشناسان این نظریه را مطرح می‌کنند که دیونه براثر برخورد با یک سیارک، چرخیده است. رشته‌های سفید احتمالاً زمانی شکل گرفته‌اند که بخار آب خارج‌شده از ترک‌های پوسته روی سطح منجمد شده است. مرکزِ آن قسمت از قمر که رو به زحل قرار می‌گیرد، دشتی به‌نسبت هموار است. بزرگ‌ترین دهانه‌های آن را دیدو[۳] و آینئاس[۴] می‌نامند که به‌ترتیب ۱۲۰ و ۱۵۰ کیلومتر قطر دارند. قمر کوچک هلن در مدار گردش دیونه بر گرد زحل شریک است. دیونه را اخترشناس ایتالیایی‌تبارِ فرانسوی، جووانی کاسینی[۵]، در ۱۶۸۴ کشف، و یافته‌اش را به نام مادرِ آفرودیت[۶] در اساطیر یونان نام‌گذاری کرد. عوارض دیونه را براساس نام اشخاص و مکان‌هایی نام‌گذاری کرده‌اند که در شعر حماسی اِنِئید[۷]، اثر ویرژیل[۸] شاعر ایتالیایی، آمده است.