سم
سَم (poison)
هر مادۀ شیمیایی که پس از ورود یا مالیده‌شدن به بدن باعث به‌خطرافتادن سلامتی یا مرگ شود. کبد بعضی سموم را از خون جدا می‌کند. اغلب سم‌ها در چند گروه قرار می‌گیرند: خورنده‌ها[۱] مثل اسید سولفوریک، اسید نیتریک، و اسید هیدروکلریک؛ تحریک‌کننده‌ها[۲] مثل آرسنیک و سولفات مس؛ مخدرها[۳] مثل افیون و مونواکسید کربن؛ و مخدرـ‌محرک‌ها[۴]، شامل ترکیباتی با منشأ گیاهی، مثل اسید کربولیک[۵] و نیکوتین[۶].
چگونگی اثر سموم. سموم خورنده همۀ قسمت‌هایی از بدن را که با آن‌ها در تماس بوده‌اند می‌سوزانند و از بین می‌برند. تحریک‌کننده‌ها معده و روده‌ها را تحریک می‌کنند. مخدرها روی ساقۀ مغز[۷] و نخاع اثر می‌گذارند و باعث خواب‌آلودگی می‌شوند. مواد مخدرـ‌محرک نیز ابتدا باعث تحریک شدید می‌شوند و در نهایت مثل مخدرها عمل می‌کنند.
درمان. در مسمومیت با مواد غیرخورنده، باید هرچه سریع‌تر سم را تا حد امکان از بدن خارج کرد. این امر معمولاً با شست‌وشوی معده[۸] صورت می‌گیرد. برای بعضی از سموم خورنده و تحریک‌کننده، ضد سم‌های شیمیایی در دست است. سم‌های جدید در گروهی دیگر قرار می‌گیرند. سم ضد علف‌های هرز، به‌نام پاراکوات[۹]، از آن جمله است. سموم این گروه تکثیر سلول‌ها در بدن را دستخوش تغییر می‌کنند. هنوز ضد سم اختصاصی این گروه ساخته نشده است.
قانون‌گذاری و نظارت. در اغلب کشورها فروش سموم تحت نظارت دقیق قانون است و فقط داروسازهای مجاز و پزشکان اجازۀ فروش آن‌ها را دارند. البته نباید فراموش کرد که سموم صنعتی و کشاورزی به رودخانه‌‌ها و دریاها می‌ریزند یا در زمین دفن و وارد زنجیرۀ غذایی[۱۰] می‌شوند.