گوشته

گوشته (mantle)
منطقۀ میانی زمین، بین پوسته و هسته، و تشکیل‌دهندۀ ۸۲ درصد حجم زمین. در مرز بین گوشته و پوستۀ بالای آن، ناپیوستگی موهورو‌ویچ، با عمق متوسط ۳۲ کیلومتر، قرار دارد. مرز پایینی با هسته ناپیوستگی گوتنبرگ نام دارد و عمق متوسط آن ۲,۹۰۰ کیلومتر است. گوشته به سه ناحیۀ گوشتۀ بالایی، منطقۀ گذار، و گوشتۀ زیرین تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی مبتنی بر سرعت‌های متفاوتی است که امواج لرزه‌ای در این نواحی حرکت می‌کنند. گوشتۀ بالایی شامل منطقه‌ای است که مشخصۀ آن سرعت پایین امواج لرزه‌ای است و منطقۀ سرعت‌پایین نامیده می‌شود. عمق این منطقه از ۷۲ کیلومتر تا ۲۵۰ کیلومتر متغیر است. این منطقه متناظر با سست‌کُره است که صفحه‌های سنگ‌کُره روی آن می‌لغزند. سرعت امواج لرزه‌ای در گوشتۀ بالایی کمتر از منطقۀ گذار است و در منطقۀ گذار نیز امواج با سرعتی کمتر از گوشتۀ زیرین حرکت می‌کنند. پخش سریع‌تر امواج لرزه‌ای در گوشتۀ زیرین مبیّن آن است که این ناحیه از گوشتۀ بالایی متراکم‌تر است. گوشته اساساً از منیزیوم، سیلیسیم، اکسیژن، و به شکل کانی‌ سیلیکاتی تشکیل شده است. در گوشتۀ بالایی، سیلیسیمِ کانی‌های سیلیکاتی، مانند اولیوین، با چهار اتم اکسیژن احاطه شده است. در اعماق منطقۀ گذار، فشارهای بالا سبب تراکم بیشتر اتم‌های اکسیژن می‌شوند، به‌طوری‌که بعضی از اتم‌های سیلیسیم با شش اتم اکسیژن احاطه می‌شوند و در نتیجه، سیلیکاتهای منیزیوم‌ با ساختارهای نارسنگ (گارنت) و پیروکسن به‌وجود می‌آید. در بخش‌های باز هم عمیق‌تر، همۀ اتم‌های سیلیسیم با شش اتم اکسیژن احاطه می‌شوند، به‌طوری‌که در آن‌جا کانی پرووسکیت (MgSiO_۳) فراوان‌تر است.

 

---