آریوس

آریوس (ح ۲۵۰ـ۳۳۶م)(Arius)
کشیش مصری. پایه‌گذار بدعتی در دین مسیحیت با نام آریانیسم، و منکر الوهیت کامل عیسی مسیح بود. در لیبی به‌دنیا آمد و در اسکندریه کشیش شد (۳۱۱م). چون در ۳۱۸م تکفیرش کردند، به فلسطین گریخت، ولی به‌سبب نشر عقایدش کنستانتین/قسطنطین، امپراتور روم، شورای نیقیه را برای ختم غائله تشکیل داد (۳۲۵م). شورا آریوس و طرفدارانش را محکوم و تبعید کرد. او اتحاد ذات پسر با پدر را در اقانیم ثلاثه انکار کرد، هرچند معتقد بود خدا پیش از خلقت کائنات پسر خود عیسی را خلق کرده و سپس به ‌واسطۀ او کائنات را آفریده است. زمانی‌‌که آریوس تکفیر شد، اسقف‌های بسیاری جانب او را گرفتند؛ در رأس آنان ائوسبیوس، اسقفِ نیکومِدیا و هم‌شاگردی او در انطاکیه، بود. آریوس مُبلّغی زبردست بود و در اثری با نام ضیافت آرای خود را در قالب تصنیف مطرح کرد. آتاناسیوس، شمّاس وقت اسکندریه، در رأس هواداران این عقیدۀ سنّتی بود که تأکید داشت پسر با پدر «هم‌ذات» (هوموئوسیوس) است و لذا این واژه کانون مبارزه شد. برمبنای اعتقادنامۀ سنّتی نیقیه آریوس محکوم و به ایلیریا تبعید شد، اما با حمایت‌های پیگیرانۀ ائوسبیوس بازگشت (۳۳۰م) و به حضور شخص امپراتور بار یافت. قسطنطین نتوانست آتاناسیوس را که در آن زمان اسقف اسکندریه بود راضی کند که آریوس را به کرسی پیشین خود بازگرداند و در ۳۳۵م او را به گُل تبعید کرد. سرانجام اَلکساندر، اسقف قسطنطنیه، با اکراه رضایت داد که آریوس از دست او عشای ربانی را تناول کند (۳۳۶م)، ولی آریوس پیش از مراسم ناگهان ناخوش شد و درگذشت.