برزیل
بِرِزیل (Brazil)
| برزیل | |
|---|---|
| نام فارسی | بِرِزیل |
| نام لاتین | Brazil |
| نظام سیاسی | جمهوری فدرال چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | ۱۹۰,۷۳۲,۶۹۴ نفر |
| موقعیت | ساحل غربی اقیانوس اطلس |
| پایتخت | برازیلیا |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | ۲۲.۳ |
| رشد سالانه (درصد) | ۱.۴ |
| شهرهای اصلی | برازیلیا، سائو پائولو، ریو د ژانیرو، سالوادور، بلو اوریزونته، رسیفه، پورتو اَلِگره، مانائوس، گویانیا، کوریتیبا، بِلِم، سانتو آندره |
| زبان | پرتغالی |
| دین | مسیحیت |
| مساحت (کیلومتر مربع) | ۸,۵۴۷,۴۰۵ |
موقعیت. جمهوری فدرال برزیل، پنجمین کشور وسیع جهان، در امریکای جنوبی و در ساحل غربی اقیانوس اطلس جا دارد. از شمال به ونزوئلا، گویان، سورینام و گویان فرانسه، از شمال شرقی و شرق و جنوب شرقی به اقیانوس اطلس، از جنوب به اوروگوئه، و از غرب به کشورهای آرژانتین، پاراگوئه، بولیوی، پرو، و کلمبیا محدود می‌شود. مساحت برزیل ۸,۵۴۷,۴۰۵ کیلومتر مربع است و شهر برازیلیا[۱] پایتخت آن است.
سیمای طبیعی. کشور وسیع برزیل به دو منطقۀ اصلی تقسیم می‌شود: سرزمین‌های شمالی، یا حوضۀ آمازون[۲]، و ارتفاعات جنوبی. ۱ـ سرزمین‌های شمالی که نزدیک به ۷۰ درصد از وسعت کشور را شامل می‌شود، از شمال به ارتفاعات گویان و کرانه‌های اقیانوس اطلس و از جنوب به فلات ساحلی بوربورِما[۳] و فلات‌های برزیل[۴]، و ماتوگروسو[۵] محدود است. کوه نبلینا[۶]، بلندترین نقطۀ برزیل، با ارتفاع ۳,۰۱۴ متر، در مرز ونزوئلا جا دارد. رودخانۀ بزرگ آمازون، (به درازای ۶,۵۷۰ کیلومتر) که از غرب به شرق از میان سرزمین‌های شمالی می‌گذرد، همراه با صدها ریزابه، مانند ریو نگرو[۷]، ریو برانکو[۸]، پارو[۹]، ژوروآ[۱۰]، پوروس[۱۱]، مادیرا[۱۲]، تاپاژوس[۱۳]، شینگو[۱۴]، آراگوایا[۱۵]، و توکانتینس[۱۶] و بسیاری دیگر، که از ارتفاعات اطراف به‌ویژه کوه‌های آند[۱۷] واقع در کلمبیا، پرو، و بولیوی سرچشمه می‌گیرند، آن را مشروب می‌سازد. رودخانۀ آمازون با دلتای بسیار پهناور خود، که جزیرۀ بزرگ ماراژو[۱۸] با مساحت حدود ۴۰هزار کیلومتر مربع در میان آن جای دارد، به اقیانوس اطلس می‌ریزد. سرتاسر سرزمین‌های شمالی را جنگل‌های انبوه بارانی فرا گرفته و به‌جز نوار ساحلی دیگر نواحی آن تقریباً خالی از سکنه است و به‌جز شهرهای بِلِم[۱۹]و مانائوس[۲۰] که اولی در کنار دلتای آمازون و دومی در درون‌بوم[۲۱] کشور و در محل برخورد رودهای آمازون و نگرو قرار دارند، آبادی درخور توجه دیگری در آن دیده نمی‌شود. ۲ـ ارتفاعات جنوبی، که نواحی شرقی و جنوبی کشور را فرا گرفته است، از رشته ارتفاعات ساحلی سِرا دو زایمورس[۲۲]، سِرا دا مانتیِکرا[۲۳] (با ارتفاع ۶,۷۸۶ متر)، و سِرا دو مار[۲۴]، (با ارتفاع ۲,۲۶۳متر)، و نیز کوه‌های ماراکاژو[۲۵] تشکیل شده و رودخانه‌های بسیاری در دره‌های متعدد آن جریان دارند که رودخانه‌های سائو فرانسیسکو[۲۶] و پارانا[۲۷] که اولی رو به شمال روان است و دومی به‌سوی جنوب جریان دارد و هردو به اقیانوس اطلس می‌ریزند، مهم‌ترین آن‌ها هستند. بیشتر شهرهای مهم و پرجمعیت برزیل و نیز تأسیسات صنعتی و کشاورزی آن در این قسمت قرار دارند و آبشار عظیم ایگوآسو[۲۸]، با ارتفاع ۸۲ متر و پهنای ۴ کیلومتر، در همین قسمت و در مرز کشور آرژانتین واقع است. برزیل به ۲۶ ایالت فدرال[۲۹] تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از برازیلیا، سائو پائولو[۳۰]، ریو د ژانیرو[۳۱]، سالوادور[۳۲]، بلو اوریزونته[۳۳]، رسیفه[۳۴]، پورتو اَلِگره[۳۵]، مانائوس، گویانیا[۳۶]، کوریتیبا[۳۷]، بِلِم، و سانتو آندره[۳۸]. اقلیم برزیل گرم و مرطوب و دارای بارندگی موسمی است که از عواملی چون ارتفاع، بادهای غالب[۳۹] و فاصلۀ زیاد از دریا متأثر است. دمای هوا در حوضۀ آمازون و سواحل اقیانوس اطلس بالاست و همین وضع در سراسر سال ثابت است. ارتفاعات جنوبی آن اقلیمی معتدل‌تر و خنک‌تر دارد و بعضی از نواحی آن را جنگل‌های برگ‌ریز فرا گرفته است. حوضۀ رود سائو فرانسیسکو اقلیم خاص خود را دارد و منطقه‌ای خشک و کم‌باران است. میانگین دمای شهر برازیلیا در دی ماه ۲۲.۵ درجۀ سانتی‌گراد و در تیرماه بیست درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۱,۵۱۲ میلی‌متر می‌رسد. بیشتر اراضی برزیل از جنگل پوشیده شده و جنگل‌های بارانیِ همیشه سبز حوضۀ آمازون از تنوع چشمگیری برخوردار است و گونه‌های گیاهی آن در کمتر ناحیه‌ای از جهان دیده می‌شود. ارتفاعات جنوبی را مخلوطی از علفزارهای ساوانایی[۴۰] و درختان برگ‌ریز فرا گرفته و حوضۀ رود سائو فرانسیسکو را خاربیشه[۴۱]های پهناور مستور کرده است. حیات وحش برزیل هماهنگ با پوشش گیاهی آن بسیار گوناگون و متنوع است و انواع میمون، مار، ببر، آهو، تمساح و خزندگان و گونه‌های متعددی از پرندگان و آبزیان، مجموعۀ جانوران آن را تشکیل می‌دهند.
اقتصاد. برزیل سرشار از منابع طبیعی راکد و بی‌بهره است. بسیاری از صنایع مهم کشور زیر نظارت دولت قرار دارد و وابستگی به وام‌های بین‌المللی، از تنگناهای اقتصادی آن محسوب می‌شود. تورم پولی و اختلاف طبقاتی در برزیل بسیار زیاد است و ارزش پول آن غالباً روند نزولی طی می‌کند. کشاورزی برزیل نسبتاً پیشرفته است و نیازهای داخلی را تأمین می‌کند و بخشی نیز به خارج صادر می‌شود. بیشتر اراضی قابل کشت آن در امتداد سواحل جنوبی قرار دارند و لوبیای سویا، نیشکر، قهوه، موز، نارگیل، پنبه، ذرت، آناناس، سیب‌زمینی، برنج، و غلات از عمده‌ترین محصولات آن است. بیشتر چراگاه‌ها و دامداری‌های برزیل در جنوب این کشور جا دارند و فرآورده‌های گوشتی و لبنی محصولات دامی آن را تشکیل می‌دهند. حدود ۵,۵۰۰,۰۰۰ هکتار، (دو سوم از اراضی این کشور) را جنگل فرا گرفته و تولید چوب و الوار آن به ۱۹۸میلیون متر مکعب در سال می‌رسد. حوضه آمازون از غنی‌ترین نواحی شیلاتی کشور برزیل است و میزان صید آن برابر ۶۶۰هزار تن در سال است. برزیل از انواع معادن زیرزمینی، ازجمله بوکسیت، طلا، آهن، منگنز، نیکل، فسفات، پلاتینیوم، قلع، اورانیوم، نفت، و گاز بهره‌مند است و منسوجات، کفش، مواد شیمیایی، سیمان، آهن و فولاد، هواپیما، خودور، جنگ‌افزار، و ماشین‌آلات نیز ازجمله فرآورده‌های صنعتی آن به‌شمار می‌آیند. این کشور سیزده پالایشگاه نفت دارد و تولید نفت خام آن ۷۱.۵میلیون تن و تولید گاز طبیعی آن ۱۳,۵۰۰میلیون متر مکعب در سال است. حدود ۹۰ درصد از نیروی الکتریسیتۀ برزیل، که مقدار آن به ۳۴۸هزار مگاوات می‌رسد، به‌شیوۀ برقابی[۴۲] و دَه درصد دیگر در نیروگاه‌های هسته‌ای و حرارتی تولید می‌شود.
حکومت و سیاست. نوع حکومت برزیل جمهوری فدرال چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری است. رئیس‌جمهور کشور، معاون او، و نیز فرمانداران ایالت‌های ۲۶گانۀ این کشور را مردم برای مدت چهار سال انتخاب می‌کنند. قدرت اجرایی در دست رئیس‌جمهور است و تشکیل و سرپرستی هیئت دولت از وظایف اوست. مجلس سنا و مجلس نمایندگان، نهادهای قانون‌گذاری این کشورند. اعضای ۵۱۳ عضو مجلس نمایندگان برای مدت چهار سال و اعضای ۸۱نفری مجلس سنا برای مدت هشت سال از سوی مردم برگزیده می‌شوند.
مردم و تاریخ. جمعیت برزیل حدود ۱۹۰,۷۳۲,۶۹۴ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به ۲۲.۳ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. روند افزایش جمعیت این کشور ۱.۴ درصد است و سفیدپوستان ۵۴.۵ درصد از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند. ۷۴.۵ درصد از مردم آن کاتولیک‌اند و ۸۱.۲ درصدشان در شهرها زندگی می‌کنند و زبان رسمی آنان پرتغالی است. میانگین امید به زندگی در برزیل ۶۸ سال است و ۸۵ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. ساکنان اولیۀ برزیل بومیان سرخ‌پوستی بودند که در حوضۀ آمازون و در ارتفاعات جنوبی می‌زیستند و با شکار و صید ماهی روزگار می‌گذراندند. پدرو آلوارش کاورال[۴۳]، دریانورد و پویشگر پرتغالی (۱۴۶۷ـ۱۵۲۰)، در ۱۵۰۰م در سواحل برزیل پیاده شد و مارتین آفونسو دِ سوزا[۴۴] نخستین ماندگاه[۴۵] پرتغالی را در محل شهر امروزی سائو ویسنته[۴۶] تأسیس کرد. این ماندگاه با به‌کارگیری کارگران بومی و بردگان افریقایی رفته‌رفته رو به توسعه نهاد و هم‌زمان شهر باهیا[۴۷] نیز ساخته شد. ژان سوم[۴۸]، پادشاه پرتغال، در ۱۵۴۹ سائو ویسنته را در تابعیت باهیا قرار داد و نام آن را به سالوادور تغییر داد. فرانسوی‌ها نیز در ۱۵۵۵ شهر ریو دِ ژانیرو را بنا نهادند. در ۱۵۸۰، زمانی که پرتغال به تصرف اسپانیا درآمد، کنترل پرتغال بر برزیل نیز ازمیان رفت؛ هلندی‌ها نیز از فرصت سود جستند و شهر باهیا را تصرف کردند، و شهر پرنامبوکو را، که بعدها رسیفه نامیده شد، در ۱۶۳۰ بنا نهادند. پرتغالی‌ها در ۱۶۵۰ از زیر یوغ استعمار اسپانیا خارج شدند و دوباره کنترل برزیل را به‌دست گرفتند و هلندی‌ها را در ۱۶۵۴ از آن نواحی بیرون راندند. گروه‌های اکتشافی پرتغالی در قرن‌های ۱۷ و ۱۸ به کشف و استخراج معادن برزیل پرداختند و وضع اقتصادی خود را تا اندازه‌ای سر و سامان بخشیدند. نخستین نشانه‌های ناآرامی و شورش برزیلیان علیه پرتغالی‌ها در ۱۷۸۹ آغاز شد و سه دهۀ بعد به‌ثمر نشست. ناپلئون بناپارت در ۱۷۸۹ به پرتغال حمله کرد و ژان ششم، پادشاه پرتغال، به برزیل گریخت. او پس از شکست ناپلئون (۱۸۱۵) به پرتغال بازگشت و پدرو، ولیعهد پرتغال (۱۷۹۸ـ۱۸۳۴)، در برزیل باقی ماند و در سپتامبر ۱۸۳۳ استقلال برزیل را اعلام کرد و خود با نام امپراتور پدروی دوم زمام امور برزیل را در دست گرفت. جنگ با آرژانتین (۱۸۲۵ـ۱۸۲۸) و ازدست‌دادن اوروگوئه و بروز دشواری‌های اجتماعی بسیار ناشی از فقر و اختلافات طبقاتی، پدروی دوم را در ۱۸۸۹ وادار به استعفا کرد و نظام اداری کشور به جمهوری فدرال تبدیل شد. از ۱۸۹۵ تا ۱۹۰۹ برخی از اختلافات مرزی میان برزیل و همسایگانش برطرف شد و دامداری و کشاورزی و تجارت رونق گرفت و برزیل به یکی از بزرگ‌ترین کشورهای تولید و صادرکنندۀ قهوه، آهن، و فولاد مبدل شد. پایتخت این کشور از ۱۹۶۰ به شهر برازیلیا منتقل شده است.
- ↑ Brasilia
- ↑ Amazon Basin
- ↑ Borborema
- ↑ Plateau of Brazil
- ↑ Mato Grosso Plateau
- ↑ Neblina
- ↑ Rio Negro
- ↑ Rio Branco
- ↑ Paru
- ↑ Jurua
- ↑ Purus
- ↑ Maderia
- ↑ Tapajos
- ↑ Xingu
- ↑ Araguaia
- ↑ Tocantins
- ↑ Andes
- ↑ Marajo
- ↑ Belem
- ↑ Manaus
- ↑ inland
- ↑ Serra dos Aimores
- ↑ Serra Da Mantiqueira
- ↑ Serra Do Mar
- ↑ Maracaju
- ↑ São Francisco
- ↑ Parana
- ↑ Iguaçu
- ↑ federal state
- ↑ São Paulo
- ↑ Rio De Janeiro
- ↑ Salvador
- ↑ Belo Horizonte
- ↑ Recife
- ↑ Porto Alegre
- ↑ Goiania
- ↑ Curitiba
- ↑ Santo Andre
- ↑ prevailing winds
- ↑ savanna
- ↑ thornforest
- ↑ hydro electric
- ↑ Pedro Alvares Cabral
- ↑ Martin Afonso de Sousa
- ↑ settlement
- ↑ São Vicente
- ↑ Bahia
- ↑ John III