لپنسکی ویر
لِپِنْسْکی ویر (Lepenski Vir)
سکونتگاهی ماقبل تاریخی در درّۀ رود دانوب. رود دانوب از این محل به تنگۀ آیرن گِیتس[۱]، واقع در یوگسلاوی[۲] سابق، در مرز رومانی جریان می‌یابد. این محل یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های مربوط به عصر کشاورزی است و قدمتش به هزارۀ ۶پ‌م می‌رسد. این سکونتگاه شاید نخستین سکونتگاه اواخر دورۀ میان‌سنگی[۳] و اوایل عصر نوسنگی[۴] باشد و به بهترین نحو در شبه جزیرۀ بالکان محفوظ مانده است. این محل اکنون زیر آب دریاچه‌ای مصنوعی فرو رفته است. در آن‌جا مجموعه‌ای از خانه‌های غیرعادی ذوزنقه‌ای‌شکل یافت شده است که با تندیس‌های بزرگ سنگ آهکی انسان‌هایی شبیه به ماهی مرتبط‌‌اند و به قرارگاه قبلی قومی شکارچی‌ـ‌ماهی‌گیر تعلق دارند. قسمت انتهایی همۀ سکونتگاه‌ها وسیع و در جهت رودخانه و کف آن‌ها از سنگ آهک بود و احتمالاً سقفی چوبی داشتند. اجاق‌ها و بخاری‌ها متشکل از قالب‌های سنگ آهک در درون گودال‌های بلند و باریک بودند؛ و در برخی موارد، دفن آدمیان در همان حول و حوش صورت می‌گرفت. بام خانه‌ها احتمالاً با چرم دبّاغی‌شده یا با کاهگل قرمز پوشانده می‌شد. وجود خانه‌ای بزرگ‌تر در مرکز سکونتگاه شاید بر قشربندی اجتماعی دلالت داشته باشد. خوراک قوم وابسته به ماهی بود و با پیشرفت ماهی‌گیری و فن قایق‌سازی ارتباط داشت. شیوۀ زندگی ساکنان یک‌جانشینی[۵] بود که با بهره‌گیری از سنّت قبلی شکارگری پدید آمده بود. منابع غذایی عبارت بودند از گربه‌ماهی (اِسبِله)، ماهی کپور، گوزن، و خوک وحشی.