موزامبیک
موزامبیک (Mozambique)
| موزامبیک | |
|---|---|
| نام فارسی | موزامبیک |
| نام لاتین | Mozambique |
| نظام سیاسی | جمهوری چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | ۲۰,۵۷۹,۲۶۵ نفر |
| موقعیت | افریقای جنوب شرقی |
| پایتخت | ماپوتو |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | ۲۵.۷ |
| رشد سالانه (درصد) | ۱.۷ |
| شهرهای اصلی | پمبا، شای‌شای، اینیامبانه، نامپولا، بیرا، تِیته و کلیمانه |
| زبان | پرتغالی |
| گروه‌های قومی | اقوام ماکوا و تسونگا |
| مساحت (کیلومتر مربع) | ۷۹۹,۳۸۰ |
موقعیت. کشور موزامبیک در افریقای جنوب شرقی و در ساحل غربی تنگۀ موزامبیک و بین کشورهای مالاوی و تانزانیا در شمال، تنگۀ موزامبیک در شرق، جمهوری افریقای جنوبی و سوازیلند در جنوب و جنوب غربی، و زیمبابوه و زامبیا در غرب واقع است. ۷۹۹,۳۸۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و پایتخت آن شهر ماپوتو[۱] است.
سیمای طبیعی. این کشور که در انتهای جنوبی کافت بزرگ[۲] افریقا واقع است، از یک جلگۀ ساحلی و بلندی‌های غربی و شمالی تشکیل شده است که رودخانه‌های متعددی آن را قطع می‌کنند. عرض جلگۀ ساحلی در جنوب به حداکثر خود می‌رسد و رو‌به شمال رفته‌رفته از پهنای آن کاسته می‌شود. ارتفاعات غربی، که رو‌به غرب بر بلندی آن‌ها افزوده می‌شود، مرز این سرزمین با کشورهای افریقای جنوبی، زیمبابوه، زامبیا، و مالاوی را تشکیل می‌دهد و در شمال به مرز کشور تانزانیا ختم می‌شود. بلندترین نقطۀ کشور، کوه مالانجه[۳] با ارتفاع ۳,۰۰۲ متر، در مرز کشور مالاوی و در همین ارتفاعات جا دارد. کوه بینگا[۴]، با ارتفاع ۲,۴۳۶ متر، واقع در مرز زیمبابوه، دومین کوه بلند آن است. رودخانه‌های مهمی چون زامبزی[۵]، لوجندا[۶]، لوریو[۷]، ساوی[۸]، و لیمپوپو[۹]، که از غرب به شرق جریان دارند، این کشور را مشروب می‌کنند. شهر ماپوتو در جنوب کشور و در ساحل خلیج دلاگوآ[۱۰]، یکی از بهترین لنگرگاه‌های سواحل شرقی افریقا، جای دارد و ناکالا[۱۱] از دیگر بندرهای ساحل شمالی آن است. کشور موزامبیک به ۱۱ استان تقسیم می‌شود و مهم‌ترین شهرهای آن عبارت‌اند از پمبا[۱۲]، شای‌شای[۱۳]، اینیامبانه[۱۴]، نامپولا[۱۵]، بیرا[۱۶]، تِیته[۱۷]، و کلیمانه[۱۸]. کرانه‌های این کشور را، در حد فاصل شهر ماپوتو تا دهانۀ رود زامبزی، سواحل شنی با باتلاق‌های پوشیده از درختان کرنا و چندل تشکیل داده است؛ بقیۀ سواحل را شن و صخره‌های ساحلی فراگرفته است و جزیرک[۱۹]های چندی در آب‌های ساحلی آن دیده می‌شوند. اقلیم موزامبیک نیمه‌استوایی است و فصل خشک آن معمولاً از خرداد تا شهریور به درازا می‌کشد. در مجموع، دما و میزان بارندگی آن از شمال به جنوب رو‌به کاستی می‌رود. میانگین دمای شهر ماپاتو در دی‌ماه ۲۵.۶ درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه ۱۸.۳ درجۀ سانتی‌گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۷۶۰ میلی‌متر است. کشور موزامبیک از جنگل‌های پهناوری پوشیده شده، اما چوب‌بری و جنگل‌زدایی و نیز جنگ‌های داخلیِ سال‌های اخیر آسیب‌های جدی به محیط‌زیست این کشور وارد کرده است. حیات‌وحش کشور موزامبیک را پستاندارانی چون کرگدن سفید، زرافه، گراز، انواع میمون، و نیز پرندگانی مانند فلامینگو، دُرنا، و لَک‌لَک تشکیل می‌دهند.
اقتصاد. موزامبیک از فقیرترین کشورهای افریقای جنوبی است و اقتصاد آن کاملاً به کشاورزی، ماهی‌گیری و صنایع سبک وابسته است. دانه‌های روغنی، پنبه، نیشکر، نارگیلِ خشک، مرکبات، میگو، و خرچنگ اقلام صادراتی آن را تشکیل می‌دهند و مواد غذایی از مهم‌ترین اقلام وارداتی آن است. وجود مگس تِسه‌تِسه[۲۰]، ناقل بیماری مر‌گ‌آور خواب، در بعضی نواحی کشور مانع استفاده از چراگاه‌های سراسری گردیده و موجب رکود دامداری شده است. منابع زیرزمینی موزامبیک عمدتاً دست‌نخورده و کاوش‌نشده باقی مانده و به استخراج زغال‌سنگ، آهک، و نمک منحصر است. صنعت موزامبیک بیشتر بر فرآوری مواد خام داخلی استوار است و ماشین‌آلات، مواد شیمیایی، و قطعات یدکی جزو اقلام وارداتی آن به‌شمار می‌آیند. اعزام هزاران کارگر به جمهوری افریقای جنوبی یکی از منابع درآمدزای کشور موازمبیک محسوب می‌شود.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر کشور موزامبیک جمهوری چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری است. رئیس‌جمهور، عالی‌ترین مقام این کشور، برای مدت ۵ سال و با آرای مستقیم مردم انتخاب می‌شود. پارلمان یا مجلس ملی این کشور از ۲۵۰ عضو تشکیل شده که آنان نیز برای مدت ۵ سال انتخاب می‌شوند و رهبر حزب اکثریت نخست‌وزیری کشور و تشکیل هیئت دولت را برعهده دارد.
مردم و تاریخ. جمعیت کشور موزامبیک حدود ۲۰,۵۷۹,۲۶۵ نفر است (۲۰۰۷) و تراکم نسبی آن به ۲۵.۷ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. روند افزایش جمعیت این کشور ۱.۷ درصد است و اقوام ماکوا[۲۱] و تسونگا[۲۲] ۷۰ درصد از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند و ۴۸ درصد از مردم آن از باورهای سنتی و قبیله‌ای پیروی می‌کنند. ۷۱ درصد از مردم این کشور در روستاها به‌سر می‌برند و زبان رسمی آنان پرتغالی است. واسکو دو گاما، دریانورد معروف پرتغالی، در ۱۴۹۸م به موزامبیک رسید؛ در آن زمان بازرگانان و سوداگران عرب و سواحیلی در آن‌جا به فعالیت و دادوستد و برده‌داری مشغول بودند. پرتغالی‌ها چند ماندگاه در کرانه‌های موزامبیک تأسیس کردند و تا ۱۷۵۲، از مستعمرۀ خود در گوآ[۲۳] (هندوستان) به ادارۀ آن پرداختند و به خریدوفروش برده که بازار گرمی داشت مشغول شدند و موزامبیک را در ۱۹۵۱ به یکی از استان‌‌های فرادریایی[۲۴] (ماوراء بحار) پرتغال مبدل کردند. ناخشنودی و خشم مردم از استعمارگرانِ بیگانه، جنبش‌های استقلال‌طلبانۀ آنان را پایه‌گذاری کرد و به شورش و انقلاب ۱۹۶۰ منجر شد که با خشونت بسیار سرکوب گردید و سرانجام، در آوریل ۱۹۷۴، پس از سقوط دولت خودکامۀ سالازار در پرتغال مذاکره میان رهبران پرتغال و موزامبیک آغاز شد و جمهوری خلق موزامبیک در ۲۵ ژوئن ۱۹۷۵ استقلال خود را رسماً اعلام کرد.