موشک (۲)
موشک (۲)(missile)
(یا: پرانه) سلاحی با پیش‌رانش موشکی[۱] (← موشک ۱)، و امکان تجهیز با کلاهک اتمی[۲]. موشک‌های مدرن به چهار دسته تقسیم می‌شوند: زمین به زمین، هوا به هوا، زمین به هوا، و هوا به زمین. موشک کروز[۳] در واقع نوعی هواپیمای بی‌خلبان با هدایت رایانه‌ای است. این موشک از زیردریایی، کشتی، هوا یا زمین شلیک می‌شود. برای نخستین‌بار، چینی‌ها در ۱۱۰۰م و نیروهای انگلیسی در قرن ۱۸ از تسلیحاتی با پیش‌رانش موشکی استفاده کردند. در حدود ۱۸۰۵، ویلیام کانگریو[۴] انگلیسی بار دیگر موشکی با موتور موشکی اختراع کرد که در قرن ۱۹، استفاده از آن در ارتش‌های جهان رایج شد. نخستین کاربرد جنگی موشک دوربرد برضد انگلستان در جنگ جهانی دوم و با موشک‌های آلمانی وی ـ ۱، معروف به بمب پرنده[۵]، صورت گرفت که هواپیمایی تک‌بال با پهنای بال حدود ۶ متر و طول حدود ۸.۵ متر بود و موتور جت داشت. نخستین موشک با موتور موشکی و سیستم هدایت از پیش تنظیم‌شده، موشک وی ـ ۲ آلمانی بود که در جنگ جهانی دوم برضد انگلستان به‌کار رفت. موشک‌های مدرن را نیز به دو دستۀ تاکتیکی و راهبردی (استراتژیکی) تقسیم می‌کنند: موشک‌های راهبردی[۶] موشک‌هایی بزرگ و دوربرد، معروف به موشک‌های بالیستیکی قاره‌پیما[۷]یند. این موشک‌ها اهدافی واقع در فواصل بیش از ۵۵۰۰ کیلومتر را تهدید می‌کنند. موشک‌های تاکتیکی[۸] سلاح‌های کوتاه‌بردی‌اند که در عملیات جنگی محدود به‌کار می‌روند و برد آن‌ها از ۱۱۰۰ کیلومتر کمتر است. همۀ موشک‌ها بزرگ نیستند. بسیاری از موشک‌ها به اندازه‌ای کوچک‌اند که نفر آن‌ها را حمل می‌کند. استینگر[۹] موشکی ضدهواپیماست که یک سرباز به‌تنهایی آن را از موشک‌اندازی که روی شانۀ خود حمل می‌کند، شلیک می‌کند. بیشتر هواپیماهای جنگنده به موشک‌هایی مجهزند که آن‌ها را برضد هواپیماهای دشمن یا هدف‌های زمینی به‌کار می‌برند. بعضی موشک‌های کوچک را نیز از روی نوعی کامیون شلیک می‌کنند که سکوی موشک‌اندازی چندلول دارد و در میدان جنگ جابه‌جا می‌شود. موشک‌های کشتی به کشتی، مانند اگزوسِت[۱۰]، کارآیی خود را در جنگ‌های دریایی نشان داده‌اند. بیشتر موشک‌ها مجهز به سیستم هدایتی‌اند. سیستم هدایت موشک متشکل از رادار و رایانه نصب‌شده روی موشک یا سیستم مستقر در زمین است. این وسایل موشک را رهگیری و مسیر رسیدن آن به هدف و فاصلۀ آن تا هدف را تعیین می‌کنند. در سیستم هدایت رادیویی[۱۱]، رایانه از زمین سیگنال‌های هدایت را با استفاده از بی‌سیم به موشک می‌فرستد. در سیستم هدایت لَخت[۱۲]، رایانه روی موشک نصب می‌شود. بعضی از موشک‌های کوچک وسایلی گرمایاب[۱۳] دارند که روی دماغۀ آن‌ها نصب می‌شود و موتور هواپیمای دشمن را جست‌وجو می‌کند یا با باریکۀ لیزر بازتاب‌یافته از سطح هدف عمل می‌کند. سایر موشک‌ها با سیگنال‌هایی هدایت می‌شوند که از سیم متصل به دنبالۀ موشک فرستاده می‌شوند. غیر از کشورهای صنعتی، ۲۲ کشور دیگر جهان نیز برنامه‌هایی برای ساخت موشک بالیستیکی داشتند (۱۹۸۹). هفده کشور این سلاح را به‌کار گرفته‌اند که عبارت‌اند از افغانستان، آرژانتین، برزیل، کوبا، مصر، هند، ایران، عراق، رژیم صهیونیستی، کرۀ شمالی، کرۀ جنوبی، لیبی، پاکستان، عربستان سعودی، افریقای جنوبی، سوریه، و تایوان. طی جنگ عراق علیه ایران، از ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸، از موشک‌های کوتاه‌برد غیراتمی استفاده شد. در جنگ ۱۹۹۱ خلیج فارس موشک‌های ضدتانک[۱۴] و موشک‌های کوتاه‌برد[۱۵] به‌کار رفتند. در ۱۹۹۰، اعضای پیمان ناتو[۱۶] اعلام کردند که موشک‌های اتمی زمین‌پرتاب را از رده خارج می‌کنند تا به‌جای آن‌ها از نوعی موشک تاکتیکی هوا به زمین، با کلاهک اتمی، استفاده کنند. در جنگ فاکلند[۱۷] (۱۹۸۲)، نیروهای آرژانتینی از موشک‌های کوچک و سنتی که روی سطح آب حرکت می‌کردند، یعنی موشک‌های اگزوسِت فرانسوی، علیه ناوگان انگلستان استفاده کردند. از موشک‌های کوچک مشابهی نیز در مناطق دیگر برعلیه هواپیماها و کشتی‌ها استفاده شد.
- ↑ rocket-propelled
- ↑ nuclear-armed
- ↑ Cruise missile
- ↑ William Congreve
- ↑ Flying Bomb
- ↑ strategic missiles
- ↑ intercontinental ballistic missiles
- ↑ tactical missiles
- ↑ Stinger
- ↑ Exocet
- ↑ radio-guidance system
- ↑ inertial guidance system
- ↑ heat seeking
- ↑ antitank missiles
- ↑ short-range attack
- ↑ NATO
- ↑ Falklands Conflict