زبان

زبان
برقراری سیستماتیک ارتباط به‌وسیلۀ نمادهای صوتی. زبان مشخصۀ عمومی نوع بشر است. منشأ زبان به درستی دانسته نیست و پیشینۀ کاربرد آن بسیار طولانی است. سابقۀ خط (که به حدود ۶هزار سال می‌رسد) فقط جزیی کوچک از تاریخ زبان است. زبان قبایل بدوی با زبان جوامع پیشرفته و زبان‌های باستانی با زبان‌های مدرن از نظر ابتدایی یا پیشرفته‌بودن هیچ تفاوتی ندارند. تفاوت زبان‌ها در ادبیات آن‌هاست. از آن‌جا که زبان سیستمی فرهنگی است، در کاربرد انفرادی، جنسیتی و طبقاتی آن تمایزاتی به‌وجود می‌آید. هر فرد به گروهی از مردم تعلق دارد که به یک زبان سخن می‌گویند. شمار جوامع زبانی بین ۳ تا ۴هزار برآورد شده است. گویندگان زبان‌ها از نظر تعداد بسیار متفاوت‌اند. برخی از زبان‌ها صدها میلیون و برخی دیگر چند صد تن یا حتی کمتر گوینده دارند. زبان چینی ماندارین، زبان انگلیسی و زبان اسپانیایی بیش از هر زبان دیگر امروزی تکلم می‌شود. در هر زبان گویش‌های مختلف و لحن و لهجه‌های گوناگون وجود دارد. گویشی که دارای ادبیات غنی، مکتوب و مدرسی باشد، زبان معیار خوانده می‌شود. بسیاری از مردم به بیش از یک زبان سخن می‌گویند. نخستین زبان آموخته‌شده را زبان بومی یا زبان مادری می‌نامند. کلیۀ افراد بشر بالقوه استعداد زبان‌آموزی دارند امّا این استعداد خاص آموختن یک زبان خاص نیست و کودک نوزاد در هر محیطی پرورده شود قادر به آموختن زبان آن محیط خواهد بود. در دهۀ ۱۹۵۰ نوام چامسکی نظریۀ گشتاری یا زایشی را مطرح کرد که بنابر آن واژگان و دستور هر زبان طبیعی بر شالودۀ «ساختارهای عمقی» استوار است و درک زبان و دستور زبان در همه جای دنیا ذاتی بشر و تفاوت‌های بین دو زبان کمتر از شباهت‌های آن‌ها بنیادی است. زبان‌هایی را که از بنیاد به یکدیگر مرتبط‌اند، خانوادۀ زبانی می‌خوانند. نخستین خانوادۀ زبانی که مورد مطالعه قرار گرفت، خانوادۀ زبان‌های آریایی، یا هند و اروپایی بود، که شاخۀ زبان‌های هند و ایرانی، ازجمله سانسکریت، اوستایی، فارسی باستان، پهلوی، کردی و فارسی دری از این خانواده است. خانوادۀ زبان‌های حامی‌ـ سامی، آلتایی و سرخ‌پوستی در قارۀ امریکا، نیز هرکدام خانواده‌ای از زبان‌های بشری را تشکیل می‌دهند. برخی از زبان‌های پراکنده در میان بومیان استرالیا، گینۀ نو و سیبری شرقی هنوز به‌درستی طبقه‌بندی نشده‌اند.

زبان‌های مهم جهان

زبان‌های بین‌المللی (به ترتیب رسمیت در بیشتر كشورها)
نام زبان	تعداد كشور	نام كشورها
انگلیسی	47	بریتانیای كبیر، نیوزیلند، ایالات متحده امریكا، افریقای جنوبی، بوتسوانا، كانادا، جزایر باهاما، كامرون، استرالیا، باربادوز، جمهوری دومینیكا، گرانادا، جامائیكا، گامبیا، گویان، كنیا، غنا، هند، لسوتو، كیریباتی، لیبریا، مالاوی، نیجریه، جزایرسلیمان، مالدیو، اوگاندا، ساموآ، مالت، پاكستان، سیشل، موریس، پاپوا، سیرالئون، نائورو، فیلیپین، سنگاپور، تونگا، زیمباوه، سریلانكا، ترینیداد، سوازیلند، تووالو، وانواتو، زامبیا
فرانسوی	26	فرانسه، بلژیك، بنین، بوروندی، كامرون، كانادا، افریقای مركزی، كومور، ساحل عاج، جیبوتی، گینه، هائیتی، ولتای علیا، لوكزامبورگ، ماداگاسكار، مالی، موریتانی، موناكو، نیجر، رواندا، سنگال، سوئیس، چاد، توگو، وانواتو، زئیر
عربی	21	الجزایر، عربستان سعودی، بحرین، جیبوتی، مصر، امارات متحد عربی، عراق، اسرائیل (فلسطین اشغالی)، اردن، كویت، لبنان، لیبی، مراكش، موریتانی، عمان، مسقط، قطر، سودان، سوریه، تونس، یمن
اسپانیایی	19	اسپانیا، آرژانتین، بولیوی، شیلی، كوستاریكا، كوبا، جمهوری دومینیك، اكوادور، گواتمالا، گینة استوا، هندوراس، مكزیك، نیكاراگوا، پاناما، پاراگوئه، پرو، السالوادور، اوروگوئه، ونزوئلا
پرتغالی	7	پرتغال، آنگولا، برزیل، كیپ وود، گینة بیسائو، موزامبیك، سائوتومه
آلمانی	5	آلمان، اتریش، لیختن اشتاین، لوکزامبورگ، سوئیس شمالی
سواحلی	5	تانزانیا، كنیا، زئیر، كومور، اوگاندا
هلندی	4	هلند، بلژیك، افریقای جنوبی (به‌صورت زبان آفریكانس)، سورینام
چینی	3	چین، سنگاپور، تایوان
ایتالیایی	3	ایتالیا و واتیكان، سوئیس، سان مارینو
فارسی	3	ایران، افغانستان، تاجیكستان

گروه‌های زبانی

گروه های زبانی	نام زبان ها	شمار گویشگر
هندو اروپایی	لاتینی، ژرمنی، اسلاوی، سلتی، هند شمالی، سینهالی، فارسی، ارمنی، یونانی	2میلیارد
آسیایی(چین و تبتی)	چینی، تبتی ـ برمه‌ای، تای، ویتنامی	1میلیارد
فینو ـ اویغوری(اورال و آلتایی)	مجارستانی، فینی، تركی و نیز ژاپنی و كره‌ای	270میلیون
مالزیایی ـ پولینزیایی	مالاگاسی، اندونزی، مجمع‌الجزایر فیلیپین	190میلیون
سامی ـ شامی	عربی، عبری، بربری، اتیوپیایی، سومالیایی	160میلیون
دراومدی	تامپلی، تلوگویی، مالایالامی، كناره‌ای(رایج در هند جنوبی)	160میلیون
افریقایی	بانتوبی، آتلانتیكی عربی، منده‌ای، ولتایی، هوسامی	100میلیون
گروه‌های دیگر	باقیمانده زبان‌های افریقای سیاه، و نیز بیشتر زبان های بومی امریكا	120میلیون