نورون
نورون (neuron)
(یا: یاختۀ عصبی) یاخته‌های طویل تشکیل‌دهنده دستگاه عصبی. اطلاعات را به‌سرعت بین بخش‌های متفاوت بدن جابه‌جا می‌کنند. هر یاختۀ عصبی دارای بدنه‌ای است که هسته در آن قرار گرفته است و زوایدی با نام دندریت[۱] از آن جدا می‌شوند. دندریت‌ها مسئول دریافت علایم ورودی‌اند. تکانه عصبی[۲] یا واحد اطلاعات موجی از تغییرات فیزیکی و شیمیایی است که غشای یاختۀ عصبی را درگیر و در یاخته حرکت می‌کند. طولانی‌ترین زایدۀ هر یاختۀ عصبی آکسون[۳] نام دارد و تکانه‌ها را جسم سلولی به‌طرف سایر یاخته‌ها منتقل می‌کند. مغز حاوی انواع گوناگونی از یاخته‌های عصبی است. قوس واکنش[۴] نمونه‌ای ساده از چگونگی کمک کردن یاخته‌های عصبی به کنترل و هماهنگ سازی فرآیندهای بدن است. در قوس واکنش، سه نوع یاخته عصبی به‌کار گرفته می‌شود. این سه نوع یاخته عبارت‌اند از یاختۀ عصبی حسی[۵]، یاختۀ عصبی رابط[۶]، و یاختۀ عصبی حرکتی[۷]. در محل اتصال هر یاختۀ عصبی به یاختۀ بعدی، شکاف باریکی با نام سیناپس[۸] وجود دارد که تکانه‌ها می‌توانند از آن عبور کنند. عبور یون‌های سدیم و پتاسیم از غشای یاخته نقش مهمی در پیدایش و انتقال تکانه‌های عصبی دارد. تغییرات پیاپی نفوذپذیری غشا نسبت به یون‌های مثبت سدیم و پتاسیم علایمی الکتریکی با نام پتانسیل عمل[۹] ایجاد می‌کند. تکانه‌ها توسط جسم سلولی دریافت و به‌صورت ضربان الکتریکی در طول آکسون هدایت می‌شوند. آکسون به سیناپس منتهی می‌شود. سیناپس ناحیه تخصص‌یافته‌ای است در مجاورت یاختۀ بعدی. این یاختۀ بعدی ممکن است یک نورون دیگر یا یک یاختۀ عامل، مثل یاختۀ ماهیچه‌ای، باشد. رسیدن تکانۀ عصبی به انتهای آکسون باعث ترشح نوعی ناقل عصبی[۱۰] شیمیایی از انتهای آکسون می‌شود. این ناقل به‌روش انتشار از عرض سیناپس عبور و یاختۀ بعدی را تحریک می‌کند که نتیجۀ آن، پیدایش تکانه‌ای عصبی یا فعال‌شدن یاختۀ عامل است. سرعت انتقال پیام‌های عصبی در انسان متغیر است و گاه به ۱۶۰ متر در ثانیه می‌رسد.