میوه

میوه (fruit)

در گیاه‌شناسی، تخمدان رسیدۀ گیاهان گلدار که یک یا چند دانه یا تخمدان رشد کرده و یک یا چند هسته دارند. کاربرد آن حفظ تخم‌ها در جریان رشد و کمک به بذرافشانی است. اغلب میوه‌ها خوراکی، شیرین، آبدار و رنگی‌اند و ویتامین‌ها، کانی‌ها و آنزیم‌های بدن را تأمین می‌کنند، اما پروتئین‌ اندکی دارند. بیشتر میوه‌ها از درخت‌های پایا حاصل می‌شوند. براساس شرایط اقلیمی رشد خود، از لحاظ طبقه‌بندی کشاورزی به سه دسته تقسیم می‌شوند: ۱. میوه‌های آب و هوای معتدل که در فصل سرد، رشد مناسب دارند؛ مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از سیب، گلابی، هلو، زردآلو، گیلاس، آلو و میوه‌های بی‌هسته، مانند توت‌فرنگی؛ ۲. میوه‌های نیمه‌استوایی که به شرایط گرم نیاز دارند، اما در برابر سرمای سبک نیز مقاوم‌اند و عبارت‌اند از پرتقال و سایر مرکبات، خرما، انار و آووکادو؛ ۳. میوه‌های گرمسیری که دمای نزدیک به صفر درجه را تحمل نمی‌کنند و عبارت‌اند از موز، انبه، آناناس، پاپایا و لیچ (میوۀ درخت بنگالی). میوه‌ها را می‌توان از لحاظ گیاه‌شناسی به خشک (مانند پوشینه، غلاف‌دار، خشکبار، آجیل و تخم برهنه) و گوشت‌دار (مانند آلویی و توت‌مانند) نیز تقسیم کرد. ساختار میوه شامل دیوارۀ میوه است که معمولاً به چند لایۀ متمایز تقسیم می‌شود. گاه، سایر بخش‌ها به غیر از تخمدان در ساختار میوه وارد می‌شوند که به آن‌ها شبه‌میوه می‌گویند. سیب و توت‌فرنگی از آن جمله‌اند، اما گوجه‌فرنگی، پرتقال، هندوانه، و موز میوه‌های اصلی‌اند. میوه‌ها شاید ترکیدنی باشند که برای انداختن تخم‌ها باز می‌شوند، و ممکن است غیر ترکیدنی باشند که بازنشده باقی می‌مانند و به عنوان یک واحد افشانده می‌شوند. میوه‌های معمولی (مانند هلو) از یک تخمدان تولید می‌شوند، در حالی‌که میوه‌های ترکیبی (مانند تمشک) از تخمدان‌های چند گل تشکیل می‌شوند. معمولاً فقط میوه‌های گوشتی و شیرین، به عنوان میوه مصرف می‌شوند. بسیاری از میوه‌های گیاه‌شناختی، مانند میوۀ بلوط، غلاف باقلا یا لوبیا، کُرکِ خارِ پنبه و خیارها، میوه محسوب نمی‌شوند. برای جلوگیری از انباشتگی و قادر ساختن گیاهان به رشد در نواحی جدید، بذرافشانی مناسب ضرورت دارد. کاربرد طبیعی میوه در پراکندن تخم‌ها بسیار سودمند است. بذرافشانی روش‌های مختلفی دارد: میوه‌های بالدار را معمولاً درختان تولید می‌کنند، مانند زبان‌گنجشک و نارون که به‌وسیلۀ باد بذرافشانی می‌کنند. برخی از میوه‌های بادافشان، مانند کُلَک (کلماتیس) و پنبه، دارای کُرک‌اند؛ بقیه بسیار سبک‌اند، مانند خشخاش، که در آن پوشینه مانند فلفل‌دان عمل می‌کند و تخم‌ها را به هنگام وزش باد می‌افشاند. بعضی از میوه‌ها بر آب شناور می‌شوند. تخم نارگیل می‌تواند به‌وسیلۀ میوۀ شناورش با عبور از اقیانوس‌ها پراکنده شود. تخم شمعدانی عطری، اولکس فرنگی و خیارها در هنگام ترکیدگی میوه با فشار بیرون انداخته می‌شوند؛ این میوه‌ها مکانیسم انفجاری دارند. جانوران غالباً عوامل بذرافشان‌اند. آن‌ها میوه‌های چسبیده (خَسَک‌ها) به بدنشان را جابه‌جا می‌کنند یا میوه‌های آب‌دار را می‌بلعند و تخم‌های میوه‌ها بدون آسیب‌دیدگی از دستگاه گوارش جانور عبور کرده و دفع می‌شود. تولید جهانی میوه در اواسط دهۀ ۱۹۸۰ حدود ۳۰۰میلیون تُن در سال بود. پیشرفت‌های فنی در نگهداری و حمل میوه‌های گرمسیری را در دسترس مصرف‌کنندگان مناطق معتدل قرار داده است، و میوه‌های تازۀ مناطق معتدله در تمام سال در بازارهای بزرگ موجودند.

 

---