گاندی، مهاتما (گجرات ۱۸۶۹ـ۱۹۴۸)
گاندی، مَهاتْما (گجرات ۱۸۶۹ـ۱۹۴۸)(Gandhi, Mahatma)
| مهاتما گاندی Mahatma Gandhi | |
|---|---|
| زادروز |
گجرات ۱۸۶۹م |
| درگذشت | ۱۹۴۸م |
| ملیت | هندوستانی |
| شغل و تخصص اصلی | رهبر |
| شغل و تخصص های دیگر | مبارز سیاسی |
| لقب | موهنداس کارمچاند گاندی |
| گروه مقاله | تاریخ جهان |
(با عنوان احترام‌آمیز موهَنْداس کارمچاند گاندی[۱]؛ در سانسکریت مهاتما به‌معنی «روح بزرگ» است.) رهبر نامدار هند. از ۱۹۱۵ رهبریِ مبارزه برای استقلال هند را از راه مقاومت منفی یا عدم همکاری بدون خشونت (ساتیاگراها[۲] حقیقت و قاطعیت) برعهده داشت و مقامات بریتانیایی چندبار او را زندانی کردند. در حزب ملی‌گرای کنگره و مذاکرات استقلال در ۱۹۴۷ نفوذ داشت. در درگیری‌هایی که پس از تقسیم شبه‌قارۀ هند (۱۹۴۸) به‌راه افتاد، یک ملی‌گرای متعصب هندو او را به‌قتل رساند. چندی بعد، خشونت مذهبی در هند و پاکستان فروکش کرد، و آموزه‌های او الهام‌بخش جنبش‌های صلح‌آمیز در سایر نقاط جهان، به‌ویژه در امریکا، در جنبش حقوق مدنی تحت رهبری مارتین لوترکینگ، و در افریقای جنوبی، در جنبش تحت رهبری نلسون ماندلا، شد. گاندی اصل ساتیاگراها، مقاومت منفی، را هنگامی تدوین کرد که در افریقای جنوبی به حرفۀ وکالت مشغول بود. او از ۱۸۹۳ در آن کشور به‌سر می‌برد، و در آن‌جا رهبری جامعۀ هندی را در مخالفت با تبعیض نژادی تا ۱۹۱۴ بر عهده داشت و در آن سال حکومت افریقای جنوبی در پاسخ به درخواست‌های او امتیازهای مهمی داد. گاندی در ژانویۀ ۱۹۱۵ به هند بازگشت و رهبری مبارزۀ دشوار و پیچیدۀ ملت را برای کسب استقلال از بریتانیا برعهده گرفت. اعتصاب غذا، تحریم کالاهای بریتانیایی و نافرمانی‌های مدنی را به‌راه انداخت و برای اصلاحات اجتماعی مبارزه کرد. در ۱۹۲۰ که بریتانیا از اجرای اصلاحات خودداری کرد، گاندی مبارزه سازمان‌یافتۀ عدم همکاری را به‌راه انداخت. هندیان از ادارات دولتی استعفا و مؤسسات حکومتی را تحریم کردند و کودکان خود را از مدارس دولتی خارج کردند. بریتانیایی‌ها گاندی را زندانی کردند، ولی خیلی زود ناچار شدند آزادش کنند. استقلال اقتصادی هند برای جنبش «سواراج[۳]» (خودگردانی) گاندی از اهمیت فراوانی برخوردار بود. گاندی برای درمان فقر شدید روستاییان هندی که نتیجۀ بهره‌کشی صاحبان صنایع بریتانیا بود، از احیای صنایع «کلبه‌ای» حمایت کرد؛ او شروع به استفاده از چرخ نخ‌ریسی کرد که به‌منزلۀ نماد تجدید حیات صنایع بومی هند و بازگشت به زندگی ساده روستایی بود. کنگرۀ ملی هند، گروه پیشتاز جنبش استقلال هند در ۱۹۲۱ قدرت کامل اجرایی را به گاندی واگذار کرد، ولی رشته‌ای از قیام‌های مسلحانه برضد بریتانیا به راه افتاد و گاندی از شرکت فعالانه در مبارزات سیاسی دوری کرد (۱۹۲۴ـ۱۹۳۰). در ۱۹۳۰، راه‌پیمایی طولانی ۲۶۵کیلومتری را از احمدآباد، گجرات، تا دریای عرب رهبری کرد و در آن‌جا در اقدامی به نشانۀ مبارزه برضد انحصار بریتانیا به تولید نمک، به تبخیر آب دریا پرداخت. در ۱۹۳۲ نیز روزه‌گرفتن را به‌مثابۀ یکی از شیوه‌های اعتراض آغاز کرد. روزه اقدامی مؤثر در مبارزه برضد بریتانیا بود؛ زیرا در صورت مرگ او، احتمال وقوع انقلاب می‌رفت. در ۱۹۳۴ رسماً از سیاست کناره گرفت، ولی به سفر در سراسر هند ادامه داد و به آموزش اَهیمسا[۴] (عدم خشونت) پرداخت و خواستار لغو «نجس»خواندن پایین‌ترین کاست (قشر) جامعۀ هند شد. در واقع، او همچنان قدرت سیاسی عظیمی داشت و در ۱۹۳۹ به زندگی فعال سیاسی بازگشت؛ چون قرار بود فدراسیونی از امیر‌نشین‌های هند با بقیۀ هند تشکیل شود. گاندی مخالف سرسخت تقسیم هند بود ولی سرانجام با آن موافقت کرد، با این امید که با برآورده‌شدن درخواست مسلمانان برای تقسیم هند صلح برقرار شود.