اعتیاد

اِعتیاد (addiction)
نوعی وابستگی براثر مصرفِ عادتی داروها، الکل، مخدرها یا موادّ دیگر، با علایم مشخصۀ میل مهارناشدنی برای دسترسی به مادّۀ مورد نظر، پیدایش تحمل در برابر اثرات آن، و بروز علایم ترک در صورت عدم دسترسی به مادّۀ مصرفی. مصرفِ عادتی تغییراتی در شیمیِ بدن ایجاد می‌کند. بنابراین، درمان با کاهش تدریجی مقدار مادّۀ مصرف‌شده صورت می‌گیرد. مفهوم اصطلاح اعتیاد پیچیده است و تا حدودی به مادّۀ مصرفی بستگی دارد. الکل، نیکوتینِ دود سیگار، تریاک، کوکائین، کرَک، هروئین، آمفتامین‌ها، و باربیتورات‌ها موادّ اعتیادآورند. اعتیاد سه مرحله دارد: در مرحلۀ اول برای دستیابی به آثار مورد نظر باید دائماً مقدار مصرف مادّه را افزایش داد. این حالت را تحمل می‌نامند. مرحلۀ دوم زمانی است که شخص به مادّۀ مصرفی وابسته شده است و در صورت مصرف‌نکردن آن احساس افسردگی یا ناخوشی می‌کند. در مرحلۀ سوم، شخص برای یافتن مادّۀ مخدر احساس اجبار می‌کند و جست‌وجوی این مادّه مهم‌ترین دغدغه در زندگی او می‌شود. وابستگی به موادِّ گوناگون، اشکال متفاوتی دارد. انواع خطرناک موادّ مخدر، مثل هروئین و کوکائین، اعتیاد جسمی ایجاد می‌کنند. اگر شخص معتاد به کوکائین در یک نوبت کوکائین مصرف نکند، دستخوش حالت‌های هیجانی شدید می‌شود، احساس افسردگی روحی می‌کند، به محرک‌های دردناک بیش از حد حساس می‌شود، و تمایل شدیدی به مصرف مجدد کوکائین دارد. البته در اعتیاد به دیگر مواد، مثل الکل، قطع مصرف علایم شدید ایجاد نمی‌کند. معتاد برای یافتن مادۀ مخدر رفتارهای جست‌وجوگرانه‌ای دارد. شاید بتوان گفت این نوع رفتارها ناشناخته‌ترین بخش فرآیند اعتیاد است. هنوز مشخص نیست این رفتارها تا چه حد تحت تأثیر واکنش‌های شیمیایی بدن، فرآیندهای فکری در ذهنِ شخص، یا تأثیرات اجتماعی اطرافیان بر اوست، اما شکی نیست که این رفتارهای همراه با تغییرات خُلقی، زندگی معتادان را از هم می‌پاشد. در گذشته فقط تریاک و مشتقات آن، ازجمله مورفین، هروئین و کدئین، موادّ مخدر بودند، ولی اکنون ترکیبات متعدد، چه مانند داروهای آرام‌بخش با هدف درمان مصرف شوند و چه مثل کوکائین و الکل به‌صورت تفریحی، در گروه موادّ مخدر قرار می‌گیرند. تحقیقات نشان می‌دهد که زمینۀ گرایش به اعتیاد ارثی است، ولی محیط و ساختار روان‌شناختی شخص نیز در این امر مؤثر است. اعتیاد جسمی همواره علت روان‌شناختی دارد، اما عکس این مطلب همیشه صادق نیست، یعنی وابستگی روان‌شناختی همیشه با وابستگی جسمی همراه نیست. برنامۀ ترک اعتیاد ممکن است تغییرات شیمیایی ناشی از عادت به مصرف موادّ مخدر در بدن را به حالت اولیه برگرداند. از آن‌جا که عوامل متعددی در فرآیند اعتیاد دخیل است، درمان کامل شخص معتاد مشکل است.‌

 

---