گرده افشانی
گَرده‌افشانی (pollination)
فرآیند انتقال دانۀ گرده از یک گل به گل دیگر. گامت‌های نر در دانه‌های گرده مستقرند که در نهان‌دانگان[۱] (گیاهان گل‌دار) باید از بساک به کلاله، و در بازدانگان[۲] (گیاهان مخروط‌دار) از مخروط نر به مخروط ماده منتقل شوند. پس از رشد لولۀ گرده به‌سمت تخمک، باروری یا لقاح صورت می‌گیرد. خودگرده‌افشانی[۳] هنگامی است که دانۀ گردۀ یک گل به کلالۀ همان گل یا به کلالۀ گل دیگری روی همان پایه منتقل شود. دگرگرده‌افشانی[۴] هنگامی است که دانۀ گرده از گل یک گیاه به گل گیاه دیگر منتقل شود. در حالت اخیر، عوامل خارجی در انتقال دانۀ گرده دخالت دارند. باد (← بادخواهی)، آب (← آب‌خواهی)، حشرات، پرندگان (← پرنده‌خواهی)، خفاش، و سایر پستانداران کوچک ازجملۀ این عوامل‌اند. جانوران گرده‌افشان بر اثر بو یا رنگ در حالی به گلبرگ‌های گل دیگر جلب می‌شوند که دانه‌های گرده روی بدن آن‌ها قرار دارد. اغلب گل‌ها برای گرده‌افشانی با فقط یک عامل ویژه سازش پیدا کرده‌اند. گل‌هایی که با خفاش گرده‌افشانی می‌شوند، بوی سیر، سبزی پوسیده یا قارچ متصاعد می‌کنند. گل‌هایی که برای گرده‌افشانی خود به جانوران متکّی‌اند، معمولاً نوش (شهد)[۵] یا دانۀ گردۀ فراوان، یا هر دوی این‌ها را تولید می‌کنند و جانور گرده‌افشان از این مواد تغذیه می‌کند. بنابراین، رابطۀ بین گرده‌افشان و گیاه نمونه‌ای از همیاری[۶] است که در آن هر دو طرف سود می‌برند. در برخی موارد، مانند جفت‌گیری کاذب[۷]، گرده‌افشان هیچ سودی نمی‌برد. گاهی نیز جانوران از شهد گیاهان استفاده می‌کنند، بی آن‌که کمکی به گرده‌افشانی آن‌ها کرده باشند.