کردستان، استان
کُردستان، استان
| کردستان، استان | |
|---|---|
| کشور | ایران |
| جمعیت | ۱,۴۳۸,۵۴۳ نفر (۱۳۸۵ش) |
| موقعیت | غرب ایران - جنوب آذربایجان غربی، جنوب غربی استان زنجان، غرب و شمال غربی استان همدان، شمال استان کرمانشاه، و شرق عراق |
| مرکز | سنندج |
| تعداد شهرستان‌ها | ۹ |
| تعداد بخش ها | ۲۶ |
| شهرهای مهم | بانه، بیجار، دیوان‌دره، سقز، قروه، کامیاران، و مریوان |
| کوه‌های استان | شاهو (۳,۳۹۰ متر)، چهل چشمه، حسین‌بک، پنجه علی، سراج‌الدین، مسجد میرزا، تبریز خاتون، و یوسف سیاه |
| رودهای استان | قشلاق، گاوه، قزل‌اوزن، چم‌گرّان، سیروان، چم دهگلان، و چم تلوار |
| اقلیم | معتدل تا معتدلِ مایل به سرد و نیمه‌مرطوب |
| تولیدات و صنایع مهم | فرآورده‌های کشاورزی: انواع غلات، برنج، توتون و تنباکو، حبوبات، دانه‌های روغنی، محصولات جالیزی، علوفه، انواع میوه و انگور، و خشکبار - فعالیت‌های صنعتی: شیلات، نساجی، تولید فرش و موکت، و کارهای دستی |
واقع در غرب ایران. بین استان آذربایجان غربی در شمال، استان زنجان در شمال شرقی، استان همدان در شرق و جنوب شرقی، استان کرمانشاه در جنوب، و کشور عراق در غرب قرار دارد. این استان سرزمینی کوهستانی است که دشت نسبتاً هموار قروه و دهگلان بخش جنوب شرقی و کوهستان زاگرس، که با درّه‌های ژرف و پرآب توأم است، بخش عمدۀ آن را فراگرفته‌اند. کوه شاهو، با ارتفاع ۳,۳۹۰ متر، بلندترین کوه آن و کوه‌های چهل چشمه، حسین‌بک، پنجه علی، سراج‌الدین، مسجد میرزا، تبریز خاتون، و یوسف سیاه از دیگر کوه‌های بلند آن محسوب می‌شوند. استان کردستان که بارندگی‌های سالیانۀ نسبتاً زیادی دارد، جزء نواحی پرآب ایران است و مهم‌ترین شبکه‌های آبی آن عبارت‌اند از رودخانه‌های قشلاق، گاوه، قزل‌اوزن، چم‌گرّان، سیروان، چم دهگلان، و چم تلوار. دریاچۀ زیبای زریوار و همچنین دریاچه‌های مصنوعی سدّها همراه با کوه‌های پوشیده از جنگل، زیباترین چشم‌انداز ایران را تشکیل داده‌اند. اقلیم استان کردستان معتدل تا معتدلِ مایل به سرد و نیمه‌مرطوب است و از نظر کشاورزی و صنعت موقعیت مطلوبی دارد و سدهای قشلاق و بانه ظرفیت کشاورزی آن را تا حد زیادی بالا برده‌اند. فرآورده‌های کشاورزی این استان عبارت‌اند از انواع غلات، برنج، توتون و تنباکو، حبوبات، دانه‌های روغنی، محصولات جالیزی، علوفه، انواع میوه و انگور، و خشکبار. شیلات، نساجی، تولید فرش و موکت، و کارهای دستی بخشی از فعالیت‌های صنعتی آن محسوب می‌شوند. استان کردستان با ۱,۴۳۸,۵۴۳ نفر (۱۳۸۵) جمعیت از نُه شهرستان و ۲۶ بخش با مرکزیت اداری شهر سنندج تشکیل شده است و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از بانه، بیجار، دیوان‌دره، سقز، قروه، کامیاران، و مریوان. کردها از کهن‌ترین اقوام ایرانی‌اند و عمدتاً در کوه‌های زاگرس و در استان‌های کرمانشاه، کردستان، و جنوب آذربایجان غربی به‌سر می‌برند. اصطلاح کردستان ظاهراً از زمان سلجوقیان (قرن ۷ق) متداول شد. مرکز اداری کردستان در ابتدا شهر وَهار (بهار)، واقع در شمال غربی همدان، بود و بعدها به چمچال، نزدیک کرمانشاه، منتقل شد. کردستان از حملات مغولان و امیرتیمور در امان نماند و ترکان آق‌قویونلو نیز چندی بر آن حاکم شدند. کردستان بزرگ، که علاوه‌بر کردستان ایران، نواحی شمالی عراق و مناطق کردنشین ترکیه و بخشی از خاک سوریه را نیز شامل می‌شود، در زمان صفویه بین ایران و عثمانی تقسیم شد و مناطق کردنشین کنونی به ایران تعلق گرفت. کریم‌خان زند، که ظاهراً از تبار کرد بود، بر ایران سلطنت و حکومتی توأم با عدل و داد بر این مرز و بوم مستقر کرد. بارزانی‌های کردتبار، که داعیۀ استقلال داشتند، در ۱۹۴۴ با حمایت شوروی مستقل شدند و مهاباد را به پایتختی جمهوری خلق کردستان برگزیدند. جمهوری مزبور یک سال بعد منحل شد و کردستان دوباره به آغوش ایران بازگشت.