زیمبابوه
زیمبابوِه (Zimbabwe)
موقعیت. جمهوری زیمبابوه (که تا ۱۹۸۰ رودِزیای جنوبی خوانده می‌شد) در مرکز جنوب شرقی قارۀ افریقا جا دارد. کشور زامبیا از شمال، موزامبیک از شمال شرقی و شرق، و جمهوری افریقای جنوبی و بوتسوانا از غرب آن را در میان گرفته‌اند. این سرزمین، که از هر سو در خشکی محصور است، ۳۹۰,۷۶۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و شهر هراره[۱] پایتخت آن است.
| زیمبابوه | |
|---|---|
| نام فارسی | زیمبابوِه |
| نام لاتین | Zimbabwe |
| نظام سیاسی | جمهوری چندحزبی با یک نهاد قانون‌گذاری |
| نام پیشین | رودِزیای جنوبی |
| جمعیت | ۱۲,۵۷۱,۰۰۰ نفر |
| موقعیت | مرکز جنوب شرقی قارۀ افریقا |
| پایتخت | هراره |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | ۳۲.۲ |
| رشد سالانه (درصد) | ۰.۷ |
| شهرهای اصلی | هراره، بولاوایو، کوئه‌کوئه، ماشاوا، ماسوینگو، گوئرو، کادوما و موتاره |
| زبان | انگلیسی |
| گروه‌های قومی | بانتوهای شونا |
| مساحت (کیلومتر مربع) | ۳۹۰,۷۶۰ |
سیمای طبیعی. کشور زیمبابوه فلات گرانیتی نسبتاً مرتفعی با ارتفاع میانگین ۱,۳۵۰ متر است و رشته چکادهای مرکزی آن، با نام‌‌های وِلد[۲] از جنوب غربی به‌سوی شمال شرقی کشیده شده‌اند. ارتفاع بلندترین نقطۀ کشور، کوه اینیانگانی[۳] که در مرز شرقی کشور و جنوب شرقی شهر هراره واقع است، به ۲,۵۹۳ متر می‌رسد. کوه‌های مزبور، که ارتفاعاتشان به‌سوی شمال شرقی کاهش می‌یابد، حوضۀ رودخانه‌های مهم زامبزی[۴] در شمال و لیمپوپو[۵] در جنوب را ازهم جدا می‌کنند. رودخانه بزرگ زامبزی، که در درّه‌ای ژرف جریان دارد، این کشور را از جمهوری زامبیا جدا می‌کند و آبشار زیبا و باشکوه ویکتوریا[۶]، با ارتفاع ۱۰۸ متر، و دریاچۀ سدّ مرزی کاریبا[۷] یا طویل‌ترین دریاچۀ مصنوعی جهان را در بستر خود جا داده است. رود لیمپوپو در جنوب نیز مرز این سرزمین با کشور افریقای جنوبی است. زیمبابوه سرزمینی پرآب است و مهم‌ترین رودخانه‌های آن عبارت‌اند از زامبزی، لیمپوپو، موئِنِزی[۸]، لاندی[۹]، ساوِی[۱۰] در جنوب و شانگانی[۱۱]، گوایی[۱۲]، و سانیاتی[۱۳] که در شمال جریان دارند و به رود زامبزی می‌ریزند. چشم‌گیرترین عارضۀ طبیعی کشور زیمبابوه دیوال[۱۴] عظیمی است با درازای ۵۲ کیلومتر که تقریباً از شمال به جنوب کشیده شده و کانی‌های ارزشمند و سنگ‌های گرانبهایی چون طلا و الماس و غیره در آن نهفته است. زیمبابوه به هشت استان تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از هراره، بولاوایو[۱۵]، کوئه‌کوئه[۱۶]، ماشاوا[۱۷]، ماسوینگو[۱۸]، گوئرو[۱۹]، کادوما[۲۰]، و موتاره[۲۱]. این کشور در منطقه‌ای مدارگانی[۲۲] جا دارد، ولی به‌سبب ارتفاع نسبتاً زیاد، اقلیمی نسبتاً معتدل دارد. زمستان‌های زیمبابوه معمولاً خشک و خُنَک است و بارندگی‌های آن، که بیشتر در کوه‌های شرقی روی می‌دهد، مخصوص تابستان‌هاست. گرم‌ترین ماه‌های این کشور پیش از فصل بارندگی آن آغاز می‌شود و از آبان تا اسفند به درازا می‌کشد. میانگین دمای هراره در دی‌ماه ۲۰.۶ درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه ۱۳.۹ درجۀ سانتی‌گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۸۲۸ میلی‌متر است. بیشتر اراضی زیمبابوه پوشیده از علفزارهای ساوانایی است، درّۀ رودخانه‌ها از درختان انجیر هندی و اقاقیا و ساج پوشیده شده و ارتفاعات را جنگل‌های انبوه مستور کرده است. فیل، اسب آبی، شیر، ببر، کفتار، تمساح، بزکوهی، آهوی شاخ‌دار، ایمپالا[۲۳]، زرافه، بوزینه، و کرگدن نیز حیات وحش آن را تشکیل می‌دهند. پارک‌های ملی و حفاظت شدۀ متعددی، که بزرگ‌ترین آن‌ها پارک ملی هوانگه[۲۴] واقع در غرب کشور است، به منظور حفاظت از طبیعت و حیات وحش در بخش‌های مختلف زیمبابوه احداث شده است.
اقتصاد. اقتصاد زیمبابوه در دوران جنگ‌های داخلی و تحریم اقتصادی دهۀ ۱۹۷۰ از آسیب در امان نمانده است، ولی موجب رشد و تقویت بعضی از بخش‌ها که با امکانات داخلی هماهنگ بودند، شده است. مثلاً، کشاورزی بیشتر روبه تنوع و توسعه نهاد و کشتزارهای بزرگی که عمدتاً به اروپاییان متعلق بوده است به تولید و بالابردن کیفیت محصولات و ارزآوری آن‌ها روی آورده‌اند و توتون و تنباکو، پنبه، نیشکر، چای، و قهوه را جزو اقلام صادراتی و ارزآور قرار داده‌اند. در مقابل مزارع بومیان معمولاً کوچک و مختصر است و به کشت ذرت و کاساو و گندم منحصر شده است. زیمبابوه از نظر پرورش دام‌های گوشتی و تولید لبنیات، خودکفاست و حتی این محصولات را صادر می‌کند. منابع زیرزمینی این کشور غنی است و مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از طلا، نیکل، الماس، پنبۀ کوهی، زغال‌سنگ و دیگر کانی‌های فلزی و غیر فلزی. صنایع زیمبابوه نسبتاً پیشرفته است و پس از تحریم دهۀ ۱۹۷۰ پر رونق‌تر شده است. تولید ماشین‌آلات سبک و فرآوری مواد گوناگون کشاورزی و غذایی، منسوجات و مبلمان و لوازم منزل ازجمله فعالیت‌های صنعتی این کشورند. وسعت جنگل‌های زیمبابوه به ۸.۷میلیون هکتار (۲۲.۵ درصد از مساحت کل کشور) می‌رسد و میزان تولید چوب و الوار آن ۹.۵میلیون متر مکعب است.
حکومت و سیاست. زیمبابوه دارای حکومت جمهوری چندحزبی با یک نهاد قانون‌گذاری است. مجلس ملی این کشور ۱۵۰ نمایندۀ منتخب دارد که مردم آنان را برای یک دورۀ شش ساله انتخاب می‌کنند. رئیس‌جمهور که عالی‌ترین مقام اجرایی است به‌وسیلۀ نمایندگان مجلس ملی برگزیده می‌شود و نخست‌وزیر در مسئولیت اجرایی کشور وی را یاری می‌دهد.
مردم و تاریخ. جمعیت زیمبابوه حدود ۱۲,۵۷۱,۰۰۰ نفر (۲۰۱۰)، و تراکم نسبی آن ۳۲.۲ نفر در کیلومتر مربع است. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۰.۷ درصد است و بانتوهای شونا ۷۱ درصد از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند. حدود ۴۰.۵ درصد از مردم آن پیرو باورهای قبیله‌ای و سنتی‌اند؛ ۶۵ درصد از آنان در روستاها به‌سر می‌برند و زبان رسمی آنان انگلیسی است. وجه تسمیۀ زیمبابوه، که در زبان بومیان شونا به معنای خانۀ کدخداست، نام ویرانه‌های بزرگی است که در جنوب کشور قرار دارد و بنابر افسانه‌ها، محل گنج‌های حضرت سلیمان بوده است. سابقۀ تاریخی کهن‌ترین بخش ویرانه‌های مزبور به قرن ۹م زمانی که بانتوها به این سرزمین مهاجرت کرده‌اند بازمی‌گردد. زیمبابوه در نیمۀ اول قرن ۱۹ به دو بخش شونا نشین در شمال شرقی و زولو نشین در جنوب شرقی تقسیم شد. سسیل رودز[۲۵]، استعمارگر معروف انگلیسی، در ۱۸۸۹ به این کشور وارد شد و امتیاز استخراج معادن آن را برای کمپانی انگلیسی افریقای جنوبی، که به خودش تعلق داشت، دریافت کرد. دولت انگلستان او را مسئول ادارۀ سرزمین مزبور کرد و رودز آن‌جا را به نام خودش رودزیای جنوبی نامید. در ۱۹۵۳ رودزیای جنوبی و رودزیای شمالی (زامبیا) و سالزبری[۲۶] (مالاوی) کشور واحدی را با نام اتحادیۀ رودزیا به پایتختی سالزبری (هرارۀ امروزی) تشکیل دادند. در پی آن اروپاییان بسیاری برای کشف و استخراج معادن طلا و الماس به این سرزمین روآوردند که موجب نارضایتی و شورش بومیان شد. بومیان که خواستار انحلال اتحادیۀ رودزیا بودند و از تبعیضات نژادی و رعایت‌نشدن حقوق بومیان در مقایسه با سفیدپوستان اروپایی به‌شدت برانگیخته بودند، از اعلام استقلال یان اسمیتِ نژادپرست، در رودزیای جنوبی استقبال کردند و مبارزات هشت‌سالۀ ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۸ را به دور از دخالت بریتانیا طرح‌ریزی کردند. فشار افکار جهانی و حمایت کشورهای طرفدار آزادی از اقدامات مردم رودزیا، در ۱۹۷۸ به برکناری یان اسمیت[۲۷] منجر شد و رابرت موگابه که در انتخابات آزاد ۱۹۸۰ به پیروزی رسیده بود، نخستین دولت ملی رودزیای جنوبی را تشکیل داد و نام این کشور را از رودزیای جنوبی به زیمبابوه تغییر داد.