کارتاژ
کارْتاژ (Carthage)
بندر باستانی فنیقی[۱] در شمال افریقا، در ۱۶کیلومتری شمال شهر تونس پایتخت کشور تونس. در اواخر قرن ۹پ‌م به‌دست مهاجران صوری بنا شد؛ می‌گویند کارتاژ را فنیقی‌های اهل صور (در لبنان) به رهبری شاهزاده خانم دیدوْ در ۸۱۴پ‌م بنا نهادند. کارتاژ از مراکز عمدۀ تجاری به‌شمار می‌رفت و از قرن ۶پ‌م با یونان و سپس با روم اختلاف داشت. نیروهای رومی در ۱۴۶پ‌م در پایان جنگ‌های پونیک[۲] آن را ویران کردند. حدود ۴۵پ‌م، با سکونت مهاجران رومی در کارتاژ این بندر به مرکز ثروتمند ایالت رومی افریقا تبدیل شد. کارتاژ، پس از اشغال به‌دست واندال‌ها[۳] در ۴۳۹م، به‌‌صورت پایگاه دزدان دریایی درآمد .از ۵۳۳ بخشی از امپراتوری بیزانس[۴] بود و سرانجام اعراب در ۶۹۸م، آن را پایگاه خود کردند. کارتاژ تجارت گستردهای را با سراسر منطقۀ مدیترانه و جزایر قلع[۵] آغاز کرد که مقر آن یا کورنوال[۶] در انگلستان، یا جنوب غربی اسپانیا بوده است .پس از سقوط صور به‌دست بابِلی‌ها[۷] در قرن ۶پ‌م کارتاژ پرچم‌دار مهاجرنشینان فنیقی در شمال افریقا و اسپانیا شد، و دیری نپایید که نبردی طولانی با یونان مستقر در سیسیل، که بخش شرقی آن زیر تسلط مهاجرنشینان یونانی و بخش غربی آن پایگاه تجاری کارتاژها بود، آغاز شد. حدود ۵۴۰پ‌م، کارتاژی‌ها تلاش یونانیان را برای پیاده‌شدن در کُرس[۸] ناکام گذاشتند، و در ۴۸۰پ‌م یونانیان تلاش کارتاژی‌ها برای فتح سراسر سیسیل را در هیمِرا[۹] به شکست کشانیدند. جمعیت کارتاژ را تا پیش از ویرانی به‌دست رومیان در ۱۴۶پ‌م ۷۰هزار نفر برآورد کرده‌اند. نظام حکومتی، جمهوری اشراف[۱۰] با دو قاضی ارشد، که سالانه انتخاب می‌شدند، و سنایی با ۳۰۰ عضو دایم بود .یکی از خانواده‌های اشرافی به‌نام بارسیدها[۱۱]، که هانیبال[۱۲] از اعضای آن بود، نسب خود را به ماگو[۱۳] در اواخر قرن ۶پ‌م می‌رساند. مذهب آنان فنیقی بود؛ تانیت[۱۴] خدای ماه، بعل هامون[۱۵] خدای خورشید، و مکلارت[۱۶] خدای صوری‌ها را پرستش می‌کردند. دربارۀ آیین قربانی‌کردن انسان چیزی نمی‌دانیم. قدرت کارتاژ ناشی از تجارت و نیروی دریایی قدرتمند بود؛ و سپاه را عمدتاً مزدوران تشکیل میدادند. کارتاژ در طی تاریخ دراز خود کوچ‌نشین‌ها و مستعمراتی در سراسر کرانه‌های دریای مدیترانه تأسیس کرد و در دوران اوج ترقی خود جنوب اسپانیا، جزایر کرس، ساردنی، سیسیل و تمام کرانۀ شمالی افریقا را در اختیار داشت.