آرامگاه امیر غیاث الدین ملکشاه
آرامگاه امیرغیاث‌الدین ملکشاه
| آرامگاه امیرغیاث‌الدین ملکشاه | |
|---|---|
| نام فارسی | آرامگاه امیرغیاث‌الدین ملکشاه |
| کشور | ایران |
| استان | خراسان رضوی |
| نام‌های دیگر | مسجد شاه؛ مقبره‌ی 72 تن |
| موقعیت | مشهد |
| کاربری | مذهبی |
| مشخصات معماری | حدود 660 متر مساحت (به ابعاد حدود 33 در 20 متر) |
| زمان ساخت | دوره تیموری |
| سازنده | احمد بن شمس‌الدین محمد معمار تبریزی |
(نام‌های دیگر: مسجد شاه؛ مقبره‌ی 72 تن) از بناهای دوره‌ی تیموری در مشهد. این بنا کتیبه‌ای به تاریخ 855ق دارد و در 18 تیر 1311ش به عنوان یکی از آثار ملی ثبت شده است. به خاطر وجود نام امیر ملکشاه در کتیبه‌ی آرامگاه، برخی مورخین این مکان را مقبره‌ی امیر غیاث‌الدین ملکشاه، حکمران تیموری ایالت خوارزم دانسته‌اند. اما دونالد نیوتن ویلبر (پژوهشگر امریکایی تاریخ معماری ایران و اسلام) و لیزا گلمبک (استاد معماری و هنرهای اسلامی دانشگاه تورنتو) احتمال داده‌اند که مقبره‌ی امیر سیستان، نظام‌الدین ملکشاه یحیی، باشد. در کتیبه‌ی مذکور، معمار بنا احمد بن شمس‌الدین محمد معمار تبریزی معرفی شده است که نامش در کتیبه‌ی مسجد تایباد نیز آمده است.
ویژگی‌های معماری بنا: بنای آرامگاه حدود 660 متر مساحت (به ابعاد حدود 33 در 20 متر) دارد. مقبره از گنبدخانه‌ای با گنبد دوپوش، ایوان جلوی گنبدخانه و رواق و فضاهایی با طاق مدور در سه ضلع دیگر گنبدخانه تشکیل شده است. عرض ایوان جلو حدود 95.4 متر، ارتفاعش تا لبه‌ی بام 40.9 و عمق ایوان 20.4 متر است. ارتفاع گنبد نیز از نیزه تا کف مقبره حدود 40.17 متر است. در دو طرف بنا دو مناره وجود دارد که روی هردو به مرور زمان تخریب شده است. ارتفاع آنچه از مناره‌ی شمالی مانده 20 و بلندی مناره‌ی جنوبی نیز 40.15 متر است. صحن جلوی بنا احتمالا در گذشته وسعت بیشتری داشته است. ازاره و دیواره‌های داخلی گنبدخانه مزین به کاشی و سطح زیر گنبد مزین به نقاشی است. این تزئینات در طول زمان آسیب دیده و فرسوده شده‌اند. نمای خارجی بنا، پوشش خارجی گنبد و بدنه‌ی مناره‌ها پوشیده از تزئینات و کتیبه‌هایی از کاشی معرق، کاشی هفت‌رنگ و سفال لعابدار است. در بالای ازاره‌ی مناره‌ها کتیبه‌ی بزرگی با آیات قرآنی، بالای این کتیبه‌ها ترنج‌هایی مزین به احادیث نبوی و بالای این همه نیز اسماءالله مندرج شده است.
بخش‌هایی از این آرامگاه طی دهه‌های گذشته مرمت شده است.
منابع: