تنباکو
تَنْباکو (tobacco)
گروهی از گیاهان خانوادۀ بادمجانیان[۱]، از جنس Nicotiana، بومی بخش‌هایی از امریکا. گونۀ Nicotiana tabacum به‌فراوانی در مناطق گرم و دارای آب و هوای خشک کشت می‌شود و از آن سیگار تهیه می‌کنند. از برگ‌های خردشدۀ آن نیز انفیه می‌سازند. N. perdica تنباکوی معروف ایرانی است. برگ‌های تنباکو را خشک می‌کنند، عمل می‌آورند، و پیش از مصرف، به مدت دو تا سه سال در انبار نگه می‌دارند تا به مرحلۀ تکامل خود برسند. در قرن ۱۶، تنباکو به‌منزلۀ دارو به اروپا وارد شد. از دهۀ ۱۹۵۰، مشخص شد که مصرف آن برای سلامت انسان زیان‌آور است (← سرطان). برگ تنباکو حاوی نیکوتین[۲] است. نیکوتین روغنی بی‌رنگ است و زمانی سمی نیرومند شناخته می‌شد. این ماده در انسان ایجاد اعتیاد می‌کند. از نیکوتین برای ازبین‌بردن حشرات نیز استفاده می‌کنند. سود تجارت جهانی تنباکو سالانه ۶میلیارد دلار است. پژوهشگران ژنی اضافی به تنباکو اضافه کرده‌اند تا این گیاه را در برابر علف‌کش‌ها مقاوم سازند. در ۱۹۹۴، این نوع بوته‌ها به‌صورت تجارتی کشت شدند. تنباکو نخستین موجود زندۀ تراژنی است که به بازار فروش اروپا وارد شد. نیکوتین اعتیادآور، و نیکوتین خالص سمی نیرومند است که موجب تحریک بدن می‌شود و احساس نیاز به آن باعث می‌شود مصرف سیگار ادامه یابد. آن‌ها که به کشیدن سیگار عادت دارند، می‌گویند ترک سیگار دشوار و حتی ناممکن است. سیگارکشیدن معضلی بزرگ است، زیرا مواد شیمیایی دیگری جز نیکوتین در سیگار وجود دارد که موجب ایجاد بیماری‌های فراوان دیگر می‌شود و مرگ زودهنگام را به دنبال دارد. استعمال دخانیات از اروپا به عثمانی و از آن طریق به ایران رسید. استفاده از توتون و تنباکو در ایران از زمان صفویه معمول شد. از آن پس، اقداماتی برای مبارزه با آن، مخصوصاً در دوران شاه صفی، صورت گرفت اما سودی نبخشید و چپق و قلیان جزو وسایل ضروری خانه‌ها شد. امروزه این مواد بیشتر به‌صورت سیگار مصرف می‌شوند.
نیز← توتون