تونس
تونِس
| تونس | |
|---|---|
| نام فارسی | تونِس |
| نظام سیاسی | جمهوری چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | ۱۰,۵۴۹,۱۰۰ نفر |
| موقعیت | ساحل جنوبی دریای مدیترانه |
| پایتخت | تونس |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | ۶۴.۵ |
| رشد سالانه (درصد) | ۰.۹ |
| شهرهای اصلی | تونس، سفاقِس، آریانَه، بیزِرت، سوسِه، قیروان، قابس، قَفصَه |
| زبان | عربی |
| گروه‌های قومی | عرب |
| دین | اسلام |
| مساحت (کیلومتر مربع) | ۱۶۳,۶۱۰ |
موقعیت. جمهوری تونس، شمالی‌ترین کشور افریقا، در ساحل جنوبی دریای مدیترانه جا دارد. این کشور از شمال و شرق به دریای مدیترانه، از جنوب شرقی و جنوب به لیبی، و از غرب به الجزایر محدود است. این کشور ۱۶۳,۶۱۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و پایتخت آن شهر تونس است.
سیمای طبیعی. سرزمین تونس از سه بخش جغرافیایی متمایز تشکیل شده است که عبارت‌اند از کوهستان‌های غربی، جلگه‌های شرقی، و صحرای جنوبی. کوهستان‌های غربی، رشته‌کوه‌هایی است در دنبالۀ شرقی کوه‌های اطلس که از مرز کشور الجزایر تا حوالی خلیج تونس، در شمال امتداد می‌یابند و ارتفاع آن‌ها حداکثر به ۱,۵۴۴ متر (کوه شعنبی[۱]) می‌رسد. چادرنشینان و رمه‌داران تونسی در این ناحیه به‌سر می‌برند و رودخانۀ مِجِردَه[۲] که، مهم‌ترین و یگانه رودخانۀ کشور تونس است، از همین ناحیه سرچشمه می‌گیرد و به خلیج تونس می‌ریزد. جلگه‌های شرقی از جنوب خلیج تونس در شمال تا حدود خلیج قابس گسترده شده و بیشتر آبادی‌ها و جمعیت کشور را در خود جا داده است. سراسر این ناحیه پوشیده از تاکستان‌ها و باغ‌های زیتون و مرکبات است و عوارضی چون خلیج تونس، شبه‌جزیرۀ بِن[۳]، خلیج حَمامِه[۴]، و خلیج قابِس در خطوط ساحلی آن دیده می‌شوند. جزایر جربه[۵]، با مساحت ۵۱۰ کیلومتر مربع، و شرقول[۶]، که در آب‌های خلیج قابس قرار دارند، بخشی از سرزمین تونس به حساب می‌آیند. صحرای جنوبی، که بیش از نیمی از کشور را شامل می‌شود، از جنوب کوهستان‌های غربی آغاز می‌شود و روبه جنوب تا صحرای بزرگ شرقی افریقا ادامه پیدا می‌کند. واحه‌ها و نخلستان‌های پراکنده و دریاچه‌های نمک و شوره‌زارهای متعدد، که در اصطلاح محلی به شطّ معروف‌اند و مهم‌ترین آن‌ها شط جِرید است (با ۴,۹۲۰ کیلومتر مربع مساحت)، در این بخش قرار دارد. علاوه بر شط جرید[۷]، دریاچه‌های سیدی الحانی و مرداب بیزرت[۸] نیز از عوارض آبی مهم تونس محسوب می‌شوند. کشور تونس به ۲۳ فرمانداری تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از تونس، سفاقِس[۹]، آریانَه[۱۰]، بیزِرت، سوسِه[۱۱]، قیروان، قابس[۱۲]، و قَفصَه[۱۳]. اقلیم تونس در نواحی شمالی، مدیترانه‌ای معتدل مایل به گرم است و روبه جنوب گرم‌تر و خشک‌تر می‌شود. تابستان‌های بسیار گرم و خشک دارد و زمستان‌های آن معتدل و نسبتاً مرطوب و فصل بارندگی آن از مهر تا اردیبهشت است. میانگین دمای شهر تونس در دی‌ماه نُه درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه ۲۵.۶ درجۀ سانتی‌گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۴۰۰میلی‌متر است. پوشش گیاهی نواحی ساحلی آن شباهت بسیاری به پوشش گیاهی اروپای جنوبی دارد. به‌سبب باروری خاک و کافی‌بودن آب و رطوبت، تاکستان‌ها و جنگل‌های انبوه بَلوط، کاج، وارس و باغ‌های وسیع زیتون و مرکبات در این نواحی وجود دارد. پوشش گیاهی نواحی جنوبی از گونۀ گیاهان استپی، علف‌های هرز و بته‌های وحشی و خار تشکیل شده است و کفتار، گراز، شغال، آهو، خرگوش و انواع مار و بزمجه، حیات وحش آن را تشکیل می‌دهند.
اقتصاد. کشاورزی در اقتصاد تونس نقش بسیار مهمی دارد. در نواحی شمالی و جلگه‌های شرقی که در روزگار رومیان به کشت حبوبات اختصاص داشت، اکنون غلات و زیتون و چغندر قند، مرکبات، میوه، انگور، و سبزیجات کاشته می‌شود. کمبود چراگاه و مرتع، مانع از رشد دامداری شده و فقط به نگهداری و پرورش گوسفند و بز اکتفا گردیده است. نفت مهم‌ترین کانی تونس است که ذخایر آن علاوه بر منابع درون‌بومی، در بستر آب‌های ساحلی نیز وجود دارد و بررسی‌های دهۀ ۱۹۸۰ نیز از وجود ذخایر جدیدی در نواحی جنوبی حکایت می‌کند. علاوه بر نفت و گاز طبیعی، فسفات، آهن، سرب، و روی نیز از دیگر منابع زیرزمینی این کشورند. مساحت جنگل‌های تونس ۵۵۵هزار هکتار است و تولید چوب آن به ۲.۸۴میلیون متر مکعب می‌رسد و تولید شیلات این کشور، که به آب‌های مدیترانه منحصر است، بالغ بر ۹۳,۰۷۵ تن است. برخی از فعالیت‌های صنعتی این کشور عبارت‌اند از تولید اسید فسفریک، سیمان، انواع خودرو ـ سواری، مینی‌بوس، اتوبوس، کامیون، و تراکتور.
حکومت و سیاست. نوع حکومت تونس جمهوری چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری است. مطابق قانون اساسی ۱۹۹۴، رئیس‌جمهور و اعضای مجلس ملی تونس هم‌زمان و با آرای مردم انتخاب می‌شوند. دورۀ ریاست جمهوری این کشور پنج سال است و تا پنج‌بار نیز تمدیدپذیر است. شمار نمایندگان مجلس ملی تونس ۱۶۳ نفر و دورۀ نمایندگی آنان نیز پنج سال است و رئیس‌جمهور رهبر حزب حائز اکثریت را به سِمت نخست‌وزیری منصوب و برای تشکیل هیئت دولت مأمور می‌کند.
مردم و تاریخ. جمعیت تونس ۱۰,۵۴۹,۱۰۰ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به ۶۴.۵ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۰.۹ درصد است، ۹۸ درصد از آنان عرب‌اند و از آیین اسلام پیروی می‌کنند. ۶۵ درصد از مردم آن شهرنشین‌اند و زبان رسمی آنان عربی است. تونس نیز مانند همسایگان خود روزگاری جزو امپراتوری‌های کارتاژ و روم بود. در قرن ۷م عرب‌های مسلمان این سرزمین را فتح کردند و مردم آن به آیین اسلام گرویدند. در قرن ۱۶ به تصرف ترکان عثمانی درآمد و بعدها به‌صورت یکی از ایالت‌های خودگردان داخلی و زیر نظر نمایندۀ سلطان عثمانی، که بیک تونس نام داشت، اداره می‌شد. در قرن ۱۹، زمانی که دولت‌های استعمارگر اروپایی متوجه قارّۀ افریقا شدند، زیر فشار و نفوذ دولت فرانسه قرار گرفت و در ۱۸۸۱ به تحت‌الحمایگی فرانسه درآمد. در ۱۹۲۵ تلاش‌های حزب نهضت دستور برای کسب استقلال تونس به‌جایی نرسید ولی بعد از جنگ جهانی دوم و پس از سه سال مبارزه (۱۹۵۲ـ۱۹۵۵) دولت فرانسه سرانجام در ۲۰ مارس ۱۹۵۶ با استقلال تونس موافقت کرد و نظام سلطنتی بر آن حاکم شد. بر طبق قانون اساسی ۱۹۵۷، رژیم سلطنتی لغو و نظام جمهوری جانشین آن گردید.