جزوه
جُزوه (pamphlet)
نوشتۀ جلدنشدۀ مختصری که برای انتشار اطلاعات یا نظریات استفاده می‌شود. جزوه در اروپای قرن ۱۶ از ابزارهای اصلی ایجاد بحث دربارۀ موضوع‌های مختلف سیاسی، مذهبی و فرهنگی بود و تا پیدایش رسانه‌های گروهی، روش کارآور برای ارتباطات گسترده باقی ماند. نخستین عصر مهم جزوه‌نویسی با جنبش دین‌پیرایی پروتستان[۱] آغاز شد. در این عصر اختراع جدید ماشین چاپ به اصلاح‌طلبان مذهبی نظیر مارتین لوتر[۲] کمک کرد تا اندیشه‌های خود را در جزوه‌هایی به زبان بومی ساده و پُرکِشش برای همه بنویسد. چنین جزوه‌هایی اغلب در شرایط بحث‌انگیز مطرح می‌شدند. جزوه‌نویسی در قرن‌های ۱۷ و ۱۸ به‌اوج شکوفایی رسید؛ در جنگ داخلی انگلیس و انقلاب‌های امریکا و فرانسه به‌منزلۀ ابزار تحریک سیاسی به‌کار گرفته شد، و از جنبۀ مسالمت‌آمیزتر درپی گسترش اندیشه‌های عصر روشنگری[۳] بود. در عصر جدید، از جزوه جهت تبلیغ محصولات و خدمات، یا مثلاً دادن توصیه‌هایی دربارۀ موضوع‌های بهداشتی و ایمنی استفاده می‌شود. نخستین جزوه‌ها در بریتانیا، همانند قارۀ اروپا، دربارۀ مسائل دینی و مشروطیت بود، که جزوۀ نخستین صدای شیپور در برابر موج هولناک زنان[۴] (۱۵۵۸)، از جان ناکس[۵] اسکاتلندی عضو کلیسای پرسبیتری[۶] از آن جمله است. مجادلات مارپرلیت[۷] در ۱۵۸۹ به جزوه‌نگاری رونق بیشتری بخشید. در این سال، مؤلفانی گمنام با نام مشترک مارتین مارپریلیت[۸] یک‌سری جزوه‌های طنزآمیز در دفاع از باورهای پرسبیتری انتشار دادند. در همین زمان، جزوه‌های اجتماعی رابرت گرین[۹]، نمایش‌نامه‌نویسی که دنیای تبهکاران لندنِ عصر الیزابت و مجادلات مختلف جادوگری به‌ویژه محاکمات لنکشر[۱۰] در ۱۶۱۲ را افشا کرد، انگیزۀ بیشتری برای جزوه‌نگاری فراهم آورد. جزوه‌های سیاسی و خبرنامه‌های منشأ روزنامه‌های امروزی نیز نخستین‌بار در قرن ۱۷ در انگلستان انتشار یافتند و در خلال جنگ داخلی، زمانی که پیوریتن‌های پیش‌گام مانند جان میلتون[۱۱] در جزوه‌ها برای بیان دیدگاه‌هایشان استفاده کردند، به‌سرعت بر شمار جزوه‌ها افزوده شد. در اوایل قرن ۱۸، قرنی که ساموئل جانسون[۱۲] آن را «عصر جزوه» خوانده است، نویسندگانی چون جوزف اَدیسون[۱۳]، ریچارد استیل[۱۴] و جاناتان سویفت[۱۵] جزوه‌های متعددی منتشر کردند. مدتی بعد در همین قرن، انقلاب فرانسه موضوع بحث خشمگینانۀ روشنفکران انگلستان بود، و تأمّلاتی در باب انقلاب در فرانسه[۱۶] (۱۷۹۰)، نوشتۀ ادموند برک[۱۷]، که انتقادی شدید از طغیان بود، با پاسخ تامس پین[۱۸] در کتاب حقوق بشر[۱۹] (۱۷۹۱ـ۹۲) روبه‌رو شد. این اثر که خطاب به طبقۀ کارگر بود، از پرخواننده‌ترین آثار عصر خود به‌شمار می‌رود. جزوه‌نگاری سیاسی در سراسر قرن ۱۹ در بریتانیا، در موضوع‌هایی مانند قانون غلات[۲۰]، خودمختاری (داخلی) ایرلند، و جنگ بوئر[۲۱]ها تداوم یافت. به این همه، ظهور روزنامه‌های ملی بیانگر افول جزوۀ سیاسی بود.
- ↑ protestant reformation
- ↑ Martin Luther
- ↑ Enlightenment
- ↑ First Blast of the Trumpet Against the Monstrous Regiment of Women
- ↑ John Knox
- ↑ Presbyterian
- ↑ Marprelate Controversy
- ↑ Martin Marprelate
- ↑ Robert Greene
- ↑ Lancashire Trials
- ↑ John Milton
- ↑ Samuel Johnson
- ↑ Joseph Addison
- ↑ Richard Steele
- ↑ Jonathan Swift
- ↑ Reflections on the Revolution in France
- ↑ Edmond Burke
- ↑ Thomas Paine
- ↑ Right of man
- ↑ Corn Laws
- ↑ Boer War