چاد
چاد (Chad)
| چاد | |
|---|---|
| نام فارسی | چاد |
| نام لاتین | Chad |
| نظام سیاسی | جمهوری با یک مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | ۱۱,۲۲۷,۰۰۰ نفر |
| موقعیت | مرکز شمالی قارۀ افریقا |
| پایتخت | اِنجامِنا |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | ۸.۷ |
| رشد سالانه (درصد) | ۳ |
| شهرهای اصلی | اِنجامِنا، بونگور، سار، آبِشِه، موندو و دوبا |
| زبان | عربی و فرانسوی |
| گروه‌های قومی | ساراها و عرب‌های سودانی |
| دین | اسلام |
| مساحت (کیلومتر مربع) | ۱,۲۸۴,۰۰۰ |
موقعیت. جمهوری چاد در مرکز شمالی قارۀ افریقا جای دارد و کشور لیبی از شمال، سودان از شرق، جمهوری افریقای مرکزی از جنوب، و کشورهای کامرون، نیجریه، و نیجر از غرب آن را در میان گرفته‌اند. این سرزمین، که از هر سو در خشکی محصور است، ۱,۲۸۴,۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و پایتخت آن شهر اِنجامِنا[۱]ست.
سیمای طبیعی. کشور چاد سرزمینی عمدتاً هموار و کم‌ارتفاع است که کوه‌های تیبِستی[۲] در شمال، آن را از صحراهای تیبِستی و لیبی جدا می‌کنند و نیز ارتفاعات اِنِدی[۳]، با بلندی ۱,۳۱۰ متر و وادی[۴] در شرق، بلندی‌های عمدۀ آن را تشکیل می‌دهند و کوه اِمی کوسی[۵] با ارتفاع ۳,۴۱۵ متر، در کوه‌های تیبِستی، بلندترین نقطۀ کشور محسوب می‌شود. نواحی مرکزی چاد را دشت همواری فراگرفته است که به گودال جوراب[۶] منتهی می‌شود و دریاچۀ چاد، در غرب، مهم‌ترین و چشمگیرترین عارضۀ آبی آن است. این دریاچه که روزگاری وسیع‌تر از امروز بود، در مرز مشترک چاد و سه کشور نیجر، نیجریه، و کامرون قرار دارد. مهم‌ترین رودخانه‌های این کشور عبارت‌اند از لوگون[۷]، که بخشی از مرز کشور کامرون را تشکیل می‌دهد؛ و نیز رودخانۀ شاری[۸]، که از جنوب به دریاچۀ چاد می‌ریزند. کرانۀ رودخانه‌های مزبور از نظر کشاورزی اهمیت ویژه‌ای دارند و عمده‌ترین آبادی‌ها و بیشترین جمعیت کشور در همین نواحی متمرکزند. کشور چاد به چهارده استان تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از اِنجامِنا، بونگور[۹]، سار[۱۰]، آبِشِه[۱۱]، موندو[۱۲]، و دوبا[۱۳]. اقلیم چاد بسیار گرم و مدارگانی است و میزان ریزش باران در نواحی گوناگون آن متفاوت است. باران‌های تابستانی موجب بارآوری نواحی کشاورزی و طراوت و شادابی جنگل‌ها و علفزارهای جنوبی است که روبه شمال از میزان آن کاسته می‌شود و نواحی خشک و کم‌آب شمالی را پدید می‌آورند. روییدنی‌ها و آبادی‌های این نواحی به نخلستان‌های کوچک و واحه‌هایی چند منحصر شده است و جنگل‌های جنوبی این کشور حیواناتی چون فیل، ببر، زرافه، شیر، و گراز را در خود پناه داده‌اند. فصل بارندگی نواحی جنوبی معمولاً از آبان تا فروردین است. میانگین دمای شهر انجامنا در دی‌ماه حدود ۲۴ درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه ۲۸ درجۀ سانتی‌گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۷۴۴ میلی‌متر است.
اقتصاد. کشاورزی رکن اصلی اقتصاد چاد را تشکیل می‌دهد و ۸۰ درصد از نیروی کار کشور در این بخش مشغول‌اند و دوسوم از تولید ناخالص ملی از این راه تأمین می‌شود. غذای اصلی مردم چاد را ذرت و برنج تشکیل می‌دهد و پنبه و بادام‌زمینی از اقلام صادراتی این کشورند. دامداری و پرورش چهارپایان، بعد از کشاورزی، در ردیف دوم صادرات چاد است. صدور نفت، که جایگاه ویژه‌ای دارد، به‌سبب جنگ‌های داخلی با مشکل مواجه شده و از میزان بهره‌برداری آن کاسته شده است. چاد از نظر صنعت در مقایسه با دیگر کشورهای پیرامون خود در ردیف پایین‌تری قرار دارد و پنبه‌پاک‌کنی و تولید الیاف کتانی، روغن‌های خوراکی، شکر، نوشابه، سیگار، و صابون فعالیت‌های صنعتی آن را تشکیل می‌دهند. نمک، که میزان استخراج سالانۀ آن به ۴هزار تن می‌رسد، از اطراف دریاچۀ چاد به‌دست می‌آید. اگرچه اورانیوم، طلا، آهن، و بوکسیت منابع مهم زیرزمینی آن را تشکیل می‌دهند ولی فقط اندکی طلا و آهن استخراج می‌شود.
سطح زیر پوشش جنگل‌های چاد به حدود ۱۱میلیون هکتار (۸.۸ درصد از مساحت کشور) بالغ می‌شود و تولید چوب و الوار آن ۲میلیون متر مکعب در سال است. صنعت شیلات در کشور چاد بسیار محدود و به صید ۸۵هزار تن ماهی منحصر شده است که از دریاچۀ چاد و نیز رودخانه‌های شاری و لوگون صید می‌شوند.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر کشور چاد، جمهوری با یک مجلس قانون‌گذاری است. رئیس‌جمهور، عالی‌ترین مقام کشور، با آرای عمومی انتخاب می‌شود و ۱۴۵ نمایندۀ مجلس شورای ملی را مردم برای مدت چهار سال انتخاب می‌کنند.
مردم و تاریخ. جمعیت کشور چاد در حدود ۱۱,۲۲۷,۰۰۰ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به ۸.۷ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت آن ۳ درصد است و ساراها و عرب‌های سودانی در حدود ۵۶ درصد از جمعیت قومی آن را تشکیل می‌دهند. ۵۰ درصد از جمعیت چاد مسلمان سُنّی‌اند و ۷۸.۴ درصد از آنان در روستاها به‌سر می‌برند؛ عربی و فرانسوی زبان‌های رسمی آنان است. سرزمین چاد ترکیبی از اقوام گوناگون با فرهنگ‌های متنوع است و بیش از ۱۰۰ زبان در آن‌جا رواج دارد. ساکنان عرب نواحی شمالی، سلطان‌نشین اسلامی کانم بورنو[۱۴] را در این سرزمین تأسیس کردند که در قرن ۱۶ به اوج اقتدار و وسعت خود رسید. آنان راه کاروان‌روی صحرا به لیبی و مدیترانه را تحت نظارت خود درآوردند و به ترویج آیین اسلام پرداختند. مبلغان مسیحی نیز در پایان قرن ۱۸ مسیحیت را در نواحی جنوبی چاد رواج دادند و به مرور این سرزمین را به تحت‌الحمایگی فرانسه درآوردند. کنفرانس برلین در ۱۸۸۵ تسلط فرانسویان را بر چاد رسمیت بخشید و این سرزمین پس از جنگ جهانی اول (۱۹۲۰) به مالکیت کامل فرانسه درآمد. در ۱۹۵۸ به یکی از جمهوری‌های خودگردانِ داخلیِ سرزمین‌های فرادریاها[۱۵]ی فرانسه مبدل شد و در ۱۹۶۰ به استقلال کامل دست یافت و فرانسوا تومبالبایه[۱۶] به‌عنوان نخستین رئیس‌جمهور آن برگزیده شد.