مدیحه
مَدیحه (Panegyric)
مدیحه یا مدح در لغت به‌معنای ستایش و در اصطلاح ادبی شعر یا سخنی است که در ستایش کسی یا چیزی سروده یا گفته شود. معادل لاتینی آن panegyric از دو واژۀ یونانی pan به‌معنی «همه» و agora به‌معنی «همایش و تجمع» ساخته شده و به‌معنای سخن‌گفتن چاپلوسانه یا ستایش‌آمیز در جمع است. مدیحه در یونان باستان به‌منظور ستایش از قهرمانان مسابقات المپیک سروده می‌شد. این ترانه‌ها به‌صورت دسته‌جمعی اجرا می‌شد. از شاعران مدیحه‌سرای یونانی می‌توان به پیندار اشاره کرد. در روم باستان مجموعه‌ای از این سخنان و نوشته‌ها خطاب به امپراتوران حاکم در کتابی با عنوان مدایح لاتینی[۱] گردآوری شد. نخستینِ آن‌ها را از پلینی جوان[۲] در وصف امپراتور ترایانوس[۳] بود. در ادبیات انگلیسی نیز نمونه‌های فراوانی از این نوع شعر دیده می‌شود مانند قصیده‌ای برای صبح تولّد عیسی مسیح از جان میلتون، نمایش‌نامۀ ریچارد دوم از شکسپیر، و خطابۀ جان آو گانت در مدح انگلستان. مدیحه‌سرایی در میان قصیده‌سرایان ادب جاهلی رواج داشت و با ظهور اسلام نیز به‌شکل‌های مختلف ازجمله مدیحه‌های مذهبی ادامه یافت. در دورۀ اموی و عباسی نیز مدیحه‌سرایی رونق بیشتری یافت. پس از اسلام نیز قالب عمدۀ شعر فارسی در آغاز پیدایش آن قصیده‌های مدحی بود و اولین شاعران زبان فارسی مدیحه‌سرا بودند و مدیحه‌ها عمدتاً در ستایش حاکمان، پادشاهان و درباریان مقتدر سروده می‌شد. بعدها مدیحه‌های مذهبی و دینی نیز حضور چشمگیرتر و رو‌به رشدی داشت تا این‌که مدیحۀ مذهبی به‌خصوص مدایح مذهبی شیعی در دورۀ صفویه به اوج خود رسید. اگرچه در سبک هندی مدیحه‌سرایی نسبت به قبل کمتر شد اما در دورۀ بازگشت مجدداً رواج و رونق زیادی یافت.