امیل

اِمیل (Emile)

(با عنوان فرعی اندر تعلیم و تربیت) کتابی در اصول تعلیم و تربیت طبیعی، تألیف ژان ژاک روسو، به زبان فرانسوی، منتشرشده در ۱۷۶۲. امیل را، که در زمانِ چاپ نیز بدان توجه فراوان شد، مهم‌ترین اثر روسو دانسته‌اند. آورده‌اند که کانت قدم‌زدن‌های عصرگاهی خود را فقط دو بار در همۀ زندگانی‌اش فراموش کرد، و یکی از آن بارها هنگامی بود که غرقِ خواندنِ امیل بود. امیل به‌واقع رمانی روان‌شناختی است؛ روسو در این کتاب با تأکید بر نیک‌ذاتی فطرت آدمی، خصایل بد او را به وضعیت ناهنجار اجتماعی منتسب می‌کند. این است که او امیلِ خود را نه براساس قواعد و سنت‌های قراردادی مدارس، بلکه براساس شناخت طبیعت واقعی او تربیت می‌کند. روسو بر آن است که اگر تربیت اشخاص، حتی کودکی چون امیل، که در خانواده‌ای ثروتمند به‌دنیا آمده و همۀ شرایط و امکانات تحصیل زیر نظر مربیان کارآمد را داراست، بر طبیعت و منش‌های ذاتی آن‌ها استوار نباشد، از آن‌ها موجوداتی بی‌روح و مصنوعی می‌سازد. امیل را می‌توان پایۀ مطالعات روان‌شناسی کودک دانست. روسو با واردکردن اصول روش تجربی در حوزۀ مسائل تربیتی، انقلابی در تعلیم و تربیت پدید آورد. جدا از اندیشه‌های نوین و بی‌پروایی که در امیل پرورده شده، نثر و ساختار سرزنده و شاعرانۀ آن نیز بسیار ستوده شده است.

 

---