دانمارک
دانمارک (Denmark)
| دانمارک | |
|---|---|
| نام فارسی | دانمارک |
| نام لاتین | Denmark |
| نظام سیاسی | سلطنتی مشروطۀ چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | 5,564,219 نفر |
| موقعیت | اروپای غربی |
| پایتخت | کپنهاگ |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | 129.1 |
| رشد سالانه (درصد) | 0/3 |
| شهرهای اصلی | کپنهاگ هیلرود، نیکوبینگ فالستر، رینگ‌کوبینگ، اورهوس، ویبورگ، اولبور |
| زبان | دانمارکی |
| دین | مسیحیت |
| مساحت (کیلومتر مربع) | 43,100 |
| واحد پول | یورو |
موقعیت. کشور پادشاهی دانمارک در اروپای غربی و در شبه‌جزیرۀ ژوتلند[۱] قرار دارد. از شمال به پهناب[۲] اسکاگراک[۳]، از شرق به پهناب کاتگات[۴] و تنگۀ اورسوند[۵] و دریای بالتیک[۶] از جنوب به آلمان و از غرب به دریای شمال[۷] محدود است. مساحت این کشور ۴۳,۱۰۰ کیلومتر مربع است و شهر کپنهاگ (کوپنهاگن) پایتخت آن است.
سیمای طبیعی. دانمارک، کوچک‌ترین کشور اسکاندیناویایی، سرزمین پست و همواری است که درازای آن از جنوب (مرز آلمان) تا شمال به ۳۰۰ کیلومتر بالغ می‌شود. کرانه‌های شرقی آن از خلیجک[۸]ها، بریدگی‌ها، و جزایر ساحلی بسیاری که شمارشان به ۴۸۳ می‌رسد (۹۷ جزیرۀ آن مسکونی است) تشکیل شده و کرانه‌های غربی را نیز مرداب‌های ساحلی متعددی چون آبکند[۹]های رینگ‌کوبینگ[۱۰] و لیم فیورد (آبدرۀ لیم)[۱۱] تشکیل داده است. آبکند لیم فیورد که از خلیجک نیسوم[۱۲] در غرب شروع می‌شود، رو به شرق از کنار شهر اولبور[۱۳] می‌گذرد و پس از طی عرض کشور به پهناب کاتگات می‌پیوندد، و بخش نوردیلان[۱۴] را از بخش‌های جنوبی کشور جدا می‌کند. خلیجک‌های اولبور و اورهوس[۱۵] و شبه‌جزیرۀ دیورسلان[۱۶] از عمده‌ترین عوارض کرانه‌های شرقی‌اند و جزیره‌های شلان[۱۷]، فون[۱۸]، لولان[۱۹]، فالستر[۲۰]، بورنهولم[۲۱]، لسو[۲۲] و بسیاری جزایر دیگر، که در آب‌های ساحلی دور و نزدیک قرار دارند، جزیی از خاک دانمارک به‌شمار می‌آیند. ارتفاع میانگین این کشور حدود ۳۰ متر است و بلندترین نقطۀ آن، یدینگ اسکووهوی[۲۳]، با ۱۷۳ متر ارتفاع در نواحی شرقی شبه‌جزیرۀ ژوتلند جا دارد. رودخانه‌های دانمارک کوتاه و پر آب‌اند و جلگه‌های سبز و خرم آن از کشتزارها و چراگاه‌های وسیع پوشیده شده است. دانمارک از نظر اداری به چهارده بخش تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از کپنهاگ هیلرود[۲۴]، نیکوبینگ فالستر[۲۵]، رینگ‌کوبینگ، اورهوس، ویبورگ[۲۶]، و اولبور (اولبورگ). اقلیم این کشور معتدل مایل به سرد است و جریان‌های اقیانوس اطلس هوای آن را در اعتدال نگه می‌دارد. تابستان‌هایش گرم و پرباران و نواحی شرقی آن از بخش‌های غربی خشک‌تر است. میانگین دمای شهر کپنهاگ در دی ماه ۰.۵ درجۀ سانتی‌گراد، و در تیرماه ۱۷ درجه سانتی‌گراد است، و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۶۵۰ میلی‌متر می‌رسد. حدود دوسوم از اراضی دانمارک زیر کشت است و مساحت جنگل‌های آن به ۱۰.۵ درصد از مساحت کشور را بالغ می‌شود. جنگل‌های این کشور از نوع درختان سوزنی، بلوط، قان و زبان گنجشک است. حیات‌وحش آن به آهو و پستانداران کوچکی چون روباه، سنجاب، و خرگوش منحصر می‌شود.
اقتصاد. دانمارک امروزی کشوری صنعتی است، ولی کشاورزی اهمیت دیرین خود را در اقتصاد این کشور همچنان حفظ کرده است و حدود دوسوم از اراضی آن و یک‌ششم از نیروی کار این کشور در این بخش مشغول‌اند. فرآورده‌های دامی و لبنی جزو مهم‌ترین محصولات صادراتی دانمارک است. دانمارک از نظر صنعت شیلات موقعیت ممتازی دارد و از این نظر در ردیف پانزده کشور درجۀ یک جهان است و صید سالانۀ آن به ۱.۵میلیون تن بالغ می‌شود. منابع و معادن زیرزمینی دانمارک رو به پایان نهاده و به گرانیت و رس، سنگ گچ و کائولین منحصر شده است. حدود نیمی از سوخت مورد نیاز این کشور از منابع نفت و گاز دریای شمال به‌دست می‌آید و میزان ذخیرۀ آن به حدود یک‌میلیارد بشکه نفت و ۱۰۰میلیارد متر مکعب گاز طبیعی بالغ می‌شود. تولید الکتریسیتۀ دانمارک حدود ۳۵میلیارد کیلووات ساعت است که حدود ۶.۵میلیارد کیلووات ساعت از آن با توربین‌های بادی تولید می‌شود و مازاد بر مصرف داخلی به آلمان و سوئد صادر می‌شود. دانمارک در زمینۀ صنعت نیز کشور پیش‌رفته‌ای است و سیمان، فولاد، ماشین‌آلات، تجهیزات حمل‌ونقل، مواد غذایی، مواد شیمیایی، کاغذ، لوازم منزل، منسوجات، مصنوعات چوبی، نفت تصفیه شده، ابزارهای الکتریکی و اپتیک از مهم‌ترین فرآورده‌های صنعتی آن است. مساحت جنگل‌های دانمارک حدود ۴۱۵هزار هکتار است و تولید چوب و الوار آن به ۱.۵میلیون متر مکعب بالغ می‌شود.
حکومت و سیاست. حکومت دانمارک سلطنتی مشروطۀ چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری است. ملکه مارگارت دوم[۲۷] (زادۀ ۱۹۴۰) از ۱۹۶۷ مقام سلطنت دانمارک را برعهده دارد. مجلس قانون‌گذاری دانمارک ۱۷۹ نماینده دارد که برای دوره‌های چهارساله انتخاب می‌شوند، و رهبر حزب حائز اکثریت در مجلس را ملکۀ دانمارک به سمت نخست‌وزیری و تشکیل هیئت دولت منصوب می‌کند.
مردم و تاریخ. جمعیت دانمارک حدود ۵,۵۶۴,۲۱۹ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۱۲۹.۱ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. روند افزایش جمعیت دانمارک ۰.۳ درصد است و دانمارکیها ۹۷ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. ۹۱ درصد از مردم آن پروتستان‌اند و ۸۵ درصدشان در شهرها زندگی می‌کنند و زبان رسمی آنان دانمارکی است. میانگین امید به زندگی در دانمارک ۷۸ سال است و ۹۹ درصد از بزرگ‌سالان آن باسوادند. دانمارکی[۲۸]ها یا شاخه‌ای از توتو[۲۹]های اسکاندیناویایی، نخستین ساکنان این سرزمین بوده‌اند. آنان در یورش وایکینگ[۳۰]ها به انگلستان و فرانسه شرکت کردند و در مقابل پیشروی فرانک[۳۱]ها به سوی شمال به‌سختی ایستادند. هارولد کبوددندان[۳۲]، پادشاه ژوتلند، (۹۱۰ـ۹۸۵م) از اشاعۀ مسیحیت در آن سرزمین حمایت کرد و پسرش اسوئین[۳۳] نیز انگلستان را فتح کرد و امپراتوری مقتدری بنا نهاد که تا دو نسل دوام آورد. سرزمین‌های سوئد و نروژ به توصیه و خواست شاه دانمارک، اتحادیۀ کالمار[۳۴] را در مقابله با اتحادیه هانسایی[۳۵] تشکیل دادند و سرزمین واحدی را از ۱۳۹۶ تا ۱۵۲۳ پدید آوردند. نزاع‌های مذهبی و جنگ‌های داخلی سال‌های ۱۵۳۴ تا ۱۵۳۶ به جداشدن کلیسای دانمارک از کلیسای رم و پیروزی پیروان مارتين لوتر[۳۶] انجامید و به این ترتیب آیین پروتستان در دانمارک رسمیت یافت و اموال بسیاری از کاتولیک‌ها مصادره شد. شرکت دانمارک در جنگ‌های ۳۰ساله به زوال کشور مزبور منجر شد. کریستیان چهارم[۳۷] (۱۵۷۷ـ۱۶۴۸) برای تجدید قدرت دانمارک و تسلط دوبارۀ آن بر دریای بالتیک بسیار کوشید و در ۱۶۴۵ مرزهای دانمارک را تثبیت کرد، ولی در رویارویی با قدرت روزافزون سوئد کاری از پیش نبرد و دامنۀ تسلط دانمارک به نروژ و ایسلند منحصر شد. جنگ فردریک ششم با انگلستان به جدایی نروژ از دانمارک در سال ۱۸۱۵ منجر شد و کریستیان نهم در ۱۸۶۵، ناحیۀ اشلسویگ و هولشتاین[۳۸] واقع در شمال آلمان را تصرف کرد. این عمل به جنگ میان دانمارک، پروس، و اتریش منجر شد و ناحیۀ مزبور دوباره به تصرف پروس درآمد. دانمارک در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ـ۱۹۱۸) بی‌طرفی خود را حفظ کرد و در جنگ جهانی دوم از ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۵ به تصرف آلمان نازی درآمد. ایسلند که تا آن زمان در تصرف دانمارک بود، در ۱۹۴۴ از این کشور جدا شد و استقلال خود را اعلام کرد دانمارک پس از پایان جنگ، به‌سرعت رو به ترقی نهاد، در ۱۹۷۳ به جامعۀ اروپا پیوست و با چهارده کشور دیگر در ۱۹۹۵ اتحادیۀ اروپا را تأسیس کرد. جزایر فارو[۳۹]، یا به گویش دانمارکی فروئرنه[۴۰]، واقع در اقیانوس اطلس و شمال مجمع‌الجزایر بریتانیا با مساحت ۱,۴۰۰ کیلومتر مربع و نیز جزیرۀ بزرگ گروئنلند (گرینلند)[۴۱] در اقیانوس شمالگان[۴۲] با مساحت ۲,۱۷۵,۶۰۰ کیلومتر مربع و با مرکزیت اداری شهر نوک[۴۳] یا گودهب[۴۴] جزو کشور دانمارک هستند و هر دو به‌شیوه خودگردان داخلی اداره می‌شوند.
- ↑ Jutland
- ↑ broad water
- ↑ Skagerrak
- ↑ Kattegat
- ↑ Oresund
- ↑ Baltic Sea
- ↑ North Sea
- ↑ bay
- ↑ fjord
- ↑ Ringkobing
- ↑ Lim Fjord
- ↑ Nissum
- ↑ Alborg
- ↑ Nordjylland
- ↑ Arhus
- ↑ Djursland
- ↑ Sjaelland
- ↑ Fyn
- ↑ Lolland
- ↑ Falster
- ↑ Bornholm
- ↑ Laeso
- ↑ Yding Skovhoy
- ↑ Hillerod
- ↑ Nykobing Falster
- ↑ Viborg
- ↑ Margrethe II
- ↑ Dane
- ↑ teuton
- ↑ Viking
- ↑ Frank
- ↑ Harold Bluetooth
- ↑ Sweyn
- ↑ Kalmar Union
- ↑ Hanseatic League
- ↑ Martin Luther
- ↑ Christian IV
- ↑ Schleswig & Holstein
- ↑ Faeroe
- ↑ Faeroerne
- ↑ Gronland
- ↑ Arctic Ocean
- ↑ Nuuk
- ↑ Godthab