عبدالعزیز عثمانی
عبدالعزیز عثمانی (۱۲۴۶ـ۱۲۹۳ق)
(معروف به عبدالعزیز اوغلو محمود دوم) سی‌ودومین سلطان عثمانی (حک: ۱۲۷۷ـ۱۲۹۳ق/ ۱۸۶۱ـ۱۸۷۶). پسر محمود دوم بود و پس از مرگ برادرش، عبدالمجید یکم، به سلطنت رسید. عبدالعزیز، با وجود بحران‌های داخلی و مشکلات اقتصادی و افزایش نفوذ روسیه در عثمانی، همچنان سیاست‌های اصلاحی تنظیمات را ادامه داد. در دورۀ او رومانی، صربستان و مصر به استقلال رسیدند و شورش‌هایی در بوسنی و هرزگوین و بلغارستان رخ داد. این رویدادها و نیز کشتار مسلمانان در بوسنی و بلغارستان، ناخشنودی عمومی و خشم مسلمانان را در سراسر امپراتوری عثمانی برضد عبدالعزیز برانگیخت. در این گیرودارها، مِدْحَت پاشا که مقام حکومتی نداشت و از اصلاح‌طلبان بود، رهبری شورشیان را برعهده گرفت و با پیوستن اجتماعات مردمی و مذهبی به او، سرانجام عبدالعزیز را وادار کرد که از سلطنت به نفع برادرزاده‌اش، مراد پنجم، کناره بگیرد (۱۲۹۳ق). عبدالعزیز چند روز بعد از کناره‌گیری خودکشی کرد. دورۀ سلطنت عبدالعزیز به رغم انحطاط سیاسی، به‌‌لحاظ فرهنگی شکوفا بود. مدرسه‌های بسیاری به سبک مدارس اروپایی در سراسر امپراتوری تأسیس شد و انتشار روزنامه‌ها در بالارفتن آگاهی‌های سیاسی مردم بسیار مهم بود. سلطان عبدالعزیز در ۱۲۸۴ق به اروپا رفت و از پاریس و لندن دیدن کرد که تأثیر منفی آن، توجه بیش از حد او به تشریفات و شکوه ظاهری دربارش بود. در جُنگ خرابات یک مثنوی فارسی و ترکی در مدح وی آمده است.