کعبه زردشت

کَعبۀ زردشت

کَعبۀ زردشت
نام فارسی	کَعبۀ زردشت
کشور	ایران
نام‌های دیگر	مکعب زَردُشت
موقعیت	نزدیکی محوطۀ باستانی پرسپولیس بر سر راه شیراز به اصفهان در استان فارس
مشخصات معماری	بنایی مکعبی‌شکل با چهار پنجره کاذب شبیه به معماری اورارتویی

کَعبه زردشت

(یا: مکعب زَردُشت) بنایی باستانی، در محوطۀ باستانی نقش رستم در مقابل آرامگاه‌های صخره‌ای شاهان هخامنشی در کوه حسین در نزدیکی محوطۀ باستانی پرسپولیس و کوه رحمت و محوطۀ باستانی نقش رجب بر سر راه شیراز به اصفهان در استان فارس. نما و ساختمان کعبۀ زردشت کاملاً مشابه زندان سلیمان در پاسارگاد است. کعبۀ زردشت بنایی است مکعبی‌شکل که نمای چهار طرف آن پنجره‌های کاذب است و از این نظر برگرفته از معماری اورارتویی است. بنا از یک سو پلکان و درگاه ورودی دارد که به اتاقکی راه می‌یابد که شاید درِ کشویی سنگی داشته است. این درگاه روبه کوه حسین است. کعبۀ زردشت یکپارچه سنگی است و بلوک‌های سنگ آهک، آن را با فن بست‌های سربی دم‌چلچله‌ای به‌هم وصل کرده‌اند. بنا کتیبه ندارد و همین تاریخ‌گذاری و تعیین کاربری آن را دشوار می‌کند. اریک اشمیت۱ از مؤسسۀ خاورشناسی دانشگاه شیکاگو، کتیبه‌های شاپور اول ساسانی را آشکار کرد که به سه خط و زبان پهلوی ساسانی و پارتی و یونانی نوشته شده‌اند و در آن‌ها فتوحات شاپور اول گزارش شده است. کتیبۀ معروف کرتیر نیز بر این بنا کنده شده است. این کتیبه از مهم‌ترین اسناد در پژوهش‌های تاریخ ادیان بیش از اسلام به‌شمار می‌رود. بنای کعبۀ زردشت تا ۱۹۳۶م تا نیمه، در خاک قرار داشت و در این سال اریک اشمیت آن را خاک‌برداری کرد. پس از کاوش آشکار شد که قاعدۀ بنا بر سه سکوی سنگی کم‌ارتفاعِ هرمی‌شکل قرار دارد. دربارۀ کاربری کعبۀ زردشت فرضیات متعددی هست؛ آن را آتشکده، استودان و حتی دژ نبشت یا کتابخانه پنداشته‌اند. فرضیۀ آخر به‌دلیل فضای محدود و کوچک اتاقک منطقی نمی‌نماید.