یونان

یونان (Greece)

یونان
نام فارسی	یونان
نام لاتین	Greece
نظام سیاسی	جمهوری چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری
جمعیت	10,787,690 نفر
موقعیت	اروپای جنوبی
پایتخت	آتن
تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع)	81.7
رشد سالانه (درصد)	0.3
شهرهای اصلی	آتن، تسالونیکی، پیرایئوس و پاتراس
زبان	یونانی
دین	مسیحیت
مساحت (کیلومتر مربع)	131,955
واحد پول	یورو

نمايي از مرکز شهر آتن، يونان

نمايي از مرکز شهر آتن، يونان

نمايي از مرکز شهر آتن، يونان

نمايي از مرکز شهر آتن، يونان

موقعیت. جمهوری یونان در اروپای جنوبی و در انتهای جنوبی شبه‌جزیرۀ بالکان جا دارد. از شمال به بلغارستان و جمهوری مقدونیه، از شمال شرقی به ترکیه، از شرق به دریای اژه، از جنوب به دریای مدیترانه، از غرب به دریای ایونی، و از شمالی غربی به آلبانی محدود شده است. مساحت این کشور ۱۳۱,۹۵۵ کیلومتر مربع است و شهر آتن پایتخت آن است.

سیمای طبیعی. کشور باستانی یونان از دو بخش جغرافیایی متمایز با نام سرزمین اصلی و جزایر یونان تشکیل شده است: الف ـ سرزمین اصلی که کوهستانی است و ۸۰ درصد از این کشور را شامل می‌شود، خود از دو بخش شمالی و جنوبی تشکیل شده است: ۱ـ بخش شمالی که خلیج پاتراس (پاتره) و خلیج کورِنت آن را از بخش جنوبی جدا می‌کنند، حدود ۶۰ درصد از کل کشور را دربر‌می‌گیرد و کوه‌های پیندوس، که از شمال غرب به جنوب شرق کشیده شده‌اند، استخوان‌بندی اصلی آن را تشکیل می‌دهند. قلّه اسمولیکاس، در حوالی مرز آلبانی، با بلندی ۲,۶۳۳ متر، بلندترین نقطۀ آن است و کوه المپ که در شرق کشور و نزدیک ساحل خلیج سالونیک جا دارد، با ارتفاع ۲,۹۱۷ متر، بلندترین نقطۀ کشور یونان به‌شمار می‌آید. نواحی تراس (تراکیا)، مقدونیه، و شبه‌جزیرۀ خالکیدیه در شمال و شمال شرقی آن قرار دارند و رودخانه‌های ماریتسا (در مرکز ترکیه)، نِستوس، استروما، واردار (آکسیوس)، آلیاکمون (ویستریتسا) و پینیوس (آراختوس) که غالباً کوتاه و کم‌آب‌اند این قسمت را مشروب می‌کنند و شهر آتن در انتهای جنوبی آن قرار دارد. ۲ـ بخش جنوبی از شبه‌جزیرۀ پلوپونسوس تشکیل یافته که به‌وسیلۀ برزخ کورِنت با بخش شمالی مرتبط است و رشته‌کوه‌های تایِتوس مهم‌ترین ارتفاعات آن است. شبه‌جزیرۀ مزبور در جنوب به سه شاخۀ کوچک منتهی می‌شود و خلیج‌های لاکونیا و مِسِنیا در میان آن جای دارند. کوه کیلینه با ۲,۳۷۴ متر، مرتفع‌ترین نقطۀ آن است و رودخانه‌های آلفئوس و اِورُتاس مهم‌ترین زهاب‌های آن هستند. ب ـ جزایر یونان، که شمارشان به بیش از ۲هزار می‌رسد و حدود ۱۷۰ جزیرۀ آن مسکونی است، بیست درصد از مساحت این کشور را شامل می‌شوند و به چهار گروه اسپورادِس شمالی، سیکلاد (کیکلاد)، دودکانز، و جزایر ایوئی تقسیم می‌شوند و جزیره‌های کرت، (بزرگ‌ترین جزیرۀ یونان)، ائوبویا، ایکاریا، خیوس (کیوس)، لیمنوس، لِسبوس (لسووس)، ساموس، ساموتراکی، و تاسوس مهم‌ترین آن‌ها هستند. جزایر یونان عموماً کوهستانی و تپه‌ماهور و خشک‌اند و مانند سرزمین اصلی، در معرض زمین‌لرزه قرار دارند. یونان از نظر اداری به سیزده منطقه و ۵۱ دپارتمان تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از آتن، تسالونیکی، پیرایئوس، و پاتراس (پاتره). نواحی ساحلی و جزایر یونان دارای اقلیم مدیترانه‌ای است زمستان‌هایش ملایم و بارانی است و تابستان‌های گرم و خشک و آفتابی دارد. زمستان فصل بارندگی‌های یونان است. کوهستان‌های شمال تحت تأثیر اقلیم قاره‌ای قرار دارد و زمستان‌های سرد و سخت و بارش برف سنگین و تابستان‌های گرم و آفتابی از ویژگی‌های اقلیمی آن است. میانگین دمای شهر آتن در دی‌ماه ۸.۵ درجۀ سانتی‌گراد و در تیرماه ۲۸ درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۴۱۵ میلی‌متر می‌رسد. نوع پوشش گیاهی یونان در نواحی مختلف متفاوت است. جلگه‌های ساحلی و کوه‌پایه‌ها از گیاهانی چون مرکبات، زیتون، خرما، ‌انار، و انجیر پوشیده شده و درختان بلوط، کاج، شاه بلوط، و راش خاص دامنه و ارتفاعات بالاتر است. حیات وحش این کشور شامل خرس، گوزن، آهو، شغال، گرگ، روباه، گورکن، خرس، شغال، عقاب، پلیکان، قرقاول، کبک، قمری، و لک‌لک و گروه خاصی از آبزیان است.

اقتصاد. یونان فقیرترین کشور اتحادیۀ اروپا است و بیشتر درآمد آن از راه گردشگری و بانکداری و تجارت تأمین می‌شود. حدود بیست درصد از نیروی کار یونان به کشاورزی اشتغال دارند و حدود ۱میلیون هکتار از اراضی آن به زیر کشت برده شده است، ولی تولیدات کشاورزی آن ناچیز است. بیشتر کشتزارهای این کشور به‌شیوۀ سنتی و با به‌کارگیری نیروی چهارپایان به زیر کشت رفته و غلات، ذرت، انگور، چغندر قند، پنبه، تنباکو، زیتون، و مرکبات از فرآورده‌های آن است. دامداری یونان عمدتاً به پرورش گوسفند و بز منحصر است و صنعت شیلات آن اگرچه مجهز و پیشرفته است ولی، بازده آن از ۱۴۰هزار تن در سال تجاوز نمی‌کند. یونان از نظر منابع معدنی نسبتاً غنی است، ولی بیشتر مواد اولیه مورد نیاز خود را، به‌ویژه سوخت، از خارج وارد می‌کند. نصب نیروگاه‌های برقابی در دستور کار دولت قرار دارد و ظرفیت نیروگاه‌های کنونی، که بیشتر با زغال لیگنیت کار می‌کنند، به ۴۵میلیارد کیلووات ساعت بالغ می‌شود. غالب مراکز صنعتی یونان در اطراف شهرهای آتن و تسالونیکی متمرکزند و سیگار، منسوجات، پوشاک، کفش، سیمان، کود شیمیایی، فولاد و آهن، آلومینیوم، صابون و پودرهای شوینده الیاف طبیعی و مصنوعی، انواع نوشابه، کاغذ، نفت خام و فرآورده‌های نفتی ازجمله محصولات صنعتی آن محسوب می‌شوند. صنعت گردشگری این کشور پیشرفته و پررونق است و درآمد سالانۀ آن به حدود ۹میلیارد دلار می‌رسد.

حکومت و سیاست. نوع حکومت یونان، جمهوری چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری است. مجلس نمایندگان یونان ۱۷۵ عضو دارد که مردم آنان را برای چهار سال برمی‌گزینند و رئیس‌جمهور کشور با رأی اکثریت مجلس مزبور برای مدت پنج سال برگزیده می‌شود و رهبر حزب حائز اکثریت در مجلس نیز، مسئولیت نخست‌وزیری و ادارۀ کشور را برعهده دارد.

مردم و تاریخ. جمعیت یونان ۱۰,۷۸۷,۶۹۰ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۸۱.۷ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۰.۳ درصد است و ۹۵ درصد از مردم آن را یونانی‌ها تشکیل می‌دهند. ۹۷.۶ درصد از آنان مسیحی اُرتدوکس‌اند و ۷۳ درصدشان شهرنشین‌اند و زبان رسمی آنان یونانی است. میانگین امید به زندگی در یونان ۷۸ سال است و ۹۷ درصد از بزرگ‌سالان آن باسوادند. سابقۀ سکونت در یونان به عصر پارینه‌سنگی بازمی‌گردد. اقوام هندواروپایی در حدود سال ۲۰۰۰پ‌م به این سرزمین مهاجرت کردند و با تأسیس شهرهای آتن، اسپارت، تبس (طیوه)، و کورنت در آن سکونت گزیدند. آنان که مردمانی دریانورد بودند، در دریای مدیترانه به کاوش و شناسایی پرداختند و ماندگاههای متعددی در کرانه‌های دریای مزبور احداث کردند. اختلاف و دودستگی میان شهرهای یونان، پای جهانگشایان ایرانی را به این سرزمین باز کرد و مدتی زیر نفوذ ایران قرار گرفت. شهرهای یونان، به‌ویژه آتن در قرن ۶پ‌م، فصل نوین و درخشانی را در تاریخ این کشور باز کردند و در عصر پریکلس (۴۹۵ـ۴۲۹پ‌م) به اوج افتخار و اقتدار خود رسیدند و یونان را به مهد تمدن و بنیادگذار فرهنگ و تمدن امروزی غرب مبدل ساختند. فیلیپ دوم پادشاه مقدونی (۳۸۲ـ۳۳۶پ‌م) آتن، اسپارت، تب، و کورنت را تصرف کرد و پسرش، اسکندر (۳۵۶ـ۳۲۳پ‌م)، امپراتوری ایران را سرنگون ساخت و دامنۀ فرهنگ و تمدن یونان را تا شمال هند گسترش داد. با مرگ زودهنگام اسکندر، امپراتوری پهناور وی میان سردارانش تقسیم شد و موجبات ضعف و فروپاشی آن را فراهم آورد تا جایی که در قرن ۳پ‌م تحت استیلای امپراتوری نوپای روم قرار گرفت. رومیان با دیدۀ احترام به یونان نگریستند و آن‌جا را به یکی از استان‌های امپراتوری خود مبدل کردند. یونان پس از تقسیم امپراتوری روم، ضمیمۀ امپراتوری روم شرقی یا بیزانس شد و قبایل صحرانشین و وحشی بارها به آن حمله کردند و با سقوط امپراتوری روم شرقی در ۱۴۶۰ این سرزمین به تصرف ترکان عثمانی درآمد. کلیسای ارتدوکس یونان طی قرن‌های ۱۸ و ۱۹ به کانون ملی‌گرایی و استقلال‌خواهی یونانیان تبدیل شد و کنستانتین ایپسیلانتی (۱۷۹۳ـ۱۸۲۸) رهبری میهن‌دوستان یونانی و جنگ علیه عثمانی‌ها را برعهده گرفت. نخستین دولت مستقل یونانی، پس از نبردی تلخ و خونبار در ۱۸۳۰ در شبه‌جزیرۀ پلوپونس تأسیس شد و تا شروع جنگ جهانی اول، کلیۀ نواحی یونان امروزی به این کشور ملحق شدند. این کشور در اواخر جنگ جهانی اول به نفع متفقین وارد جنگ شد و در جنگ ۱۹۳۲ با ترکیه، ناحیۀ تراکیا را به آن کشور واگذار کرد. دولت یونان در جنگ جهانی دوم، نخست بی‌طرفی اختیار کرد و در۱۹۴۱ به تصرف آلمان نازی درآمد. در ۱۹۴۴ با یاری متفقین آلمان‌ها را از یونان بیرون راند و برای ادارۀ کشور نظام سلطنتی برگزید. سرهنگ جورج پاپادوپولوس در ۱۹۷۳ حکومت سلطنتی را برانداخت و نظام جمهوری را بر آن کشور حاکم کرد. در همه‌پرسی دسامبر ۱۹۷۴ نظام جمهوری با ۶۹ درصد آرا تأیید شد و قانون اساسی جدید کشور در ژوئن ۱۹۷۵ به تصویب رسید. یونان در ۱۹۸۱ به اتحادیۀ اروپا پیوست.

---