حاجی آقا
حاجی آقا
اثری در توصیف زندگی شخصیتی تیپیک در قالبی نمایشی، نوشتۀ صادق هدایت. هدایت در این داستان طنز و انتقادی، ضمن توصیف زندگی یک سرمایه‌دار سنّتی (حاجی ابوتراب)، اوضاع زمانه را به‌شیوه‌ای طنزآمیز نقد می‌کند. شور وعظ و خطابه‌ای که نویسنده را فراگرفته به داستان رنگی شعاری می‌زند. اما رفتار و حرکات شخصیت اصلی داستان فراموش‌نشدنی است، چنان‌که در ادبیات معاصر ایران، نمونۀ تیپیک مرد ایرانی شد و در داستان‌های دیگر ایرانی نیز نمود پیدا کرد. حاجی‌آقا از لحاظ فرم بین داستان بلند و نمایش‌نامه معلق است.
حاجی آقا به چهار بخش تقسیم شده است: بخش اول و سوم، شامل گفت‌وگوهایی میان حاجی ابوتراب و بازدیدکنندگانش در هشتی خانه‌اش می‌شود که داستان را به نمایش‌نامه شبیه کرده است. بخش دوم شامل توصیف‌هایی از زندگی حاجی آقا و پیشینهٔ اوست. بخش چهارم هم که کوتاه‌ترین بخش داستان است، شامل رؤیای حاجی ابوتراب در عالم بی‌هوشی می‌شود.
حاجی آقا نخستین بار، سال ۱۳۲۴ش در ۱۳۲ صفحه، به صورت ضمیمهٔ مجلهٔ سخن در تعدادِ کمِ ۶۰ نسخه، و با تخلص «هادی صداقت» چاپ شد. چاپ دوم کتاب را انتشارات امیرکبیر در ۱۳۳۰ در شمارگانی بیش‌تر از 1000نسخه منتشر کرد که تا آن زمان درمورد آثار هدایت بی‌سابقه بود. پس از آن کتاب به شکل‌های رسمی (توسط ناشران مختلف) و غیر رسمی (افست و...) مدام چاپ و منتشر شده است. همچنین کتاب به زبان‌های مختلفی چون انگلیسی، روسی، آلمانی، فرانسوی، هلندی، ترکی و... ترجمه و منتشر شده که از آن میان ترجمه‌ی روسی رمان در زمان حیات هدایت صورت گرفته است.
از آنجا که این کتاب پس از بوف کور معروف‌ترین اثر هدایت در میان عوام و خواص بوده، پژوهش‌های متعدد و گسترده‌ای درمورد جوانب مختلفش (از حیث ساختار، فرم، ارزش‌های ادبی، محتوا و حتی نگاه‌های جامعه‌شناختی و تاریخی) صورت گرفته است.