ماتیس، هانری (۱۸۶۹ـ۱۹۵۴)

ماتیس، هانْری (۱۸۶۹ـ۱۹۵۴)(Matisse, Henri)

هانری ماتیس Henri Matisse
زادروز	۱۸۶۹م
درگذشت	۱۹۵۴م
ملیت	فرانسوی
شغل و تخصص اصلی	نقاش
شغل و تخصص های دیگر	مجسمه ساز و تصویرگر
آثار	اتاق قرمز (۱۹۰۸ـ۱۹۰۹؛ ارمیتاژ، سن پترزبورگ)؛ ایرانی، بازگشت به تاهیتی (۱۹۳۰، موزه هنرهای معاصر تهران)
گروه مقاله	نگارگری و مجسمه سازی جهان

نقاش، مجسمه‌ساز، و تصویرگر فرانسوی. از اصلی‌ترین شخصیت‌های نوآور هنر آغاز قرن بیستم بود. در شکل‌گیری فوْویسم سهم بسزایی داشت، و بعدها سبکی پدید آورد که خطوط مارپیچ قوی، طرح‌های دوبُعدی، و رنگ‌های درخشان از مشخصه‌های آن بودند. رقص (۱۹۱۰؛ ارمیتاژ، سن‌پترزبورگ)، نمونۀ شاخصی از این دسته آثار اوست. کارهای بعدی‌اش کاملاً انتزاعیاند، ازجمله کلاژهایش از شکل‌های کاغذی رنگی (گواش دکوپه). با تأثیر از امپرسیونیسم و سپس پُست‌‌امپرسیونیسم، در ۱۹۰۵ سبک فوویستی خود را با رنگ‌هایی قوی و گویا پروراند. از کوبیسم و دیگر گونه‌های پُرسروصدای هنر مدرن تا حد زیادی برحذر ماند، و بر جلوه‌های تزیینی رنگ و خط و فرم تکیه کرد؛ تابلوی اتاق قرمز (۱۹۰۸ـ۱۹۰۹؛ ارمیتاژ، سن‌پترزبورگ)، نمونه‌ای است از این دست. ماتیس از اوایل ۱۸۹۹، به مجسمه‌سازی نیز رو آورد، و در سال‌های بعد با حجم‌نمایی آزاد و نامتعارف طبع‌آزمایی کرد. مجموعۀ نقش‌برجستۀ مفرغی با نام پُشت (۱۹۰۹ـ۱۹۲۹)، از مشهورترین مجسمه‌های اوست. در مقام یک گرافیست، باسمۀ تیزابی، لیتوگراف، و گراوورهای چوبی را پدید آورد، ازجمله چاپنقش سنگی ایرانی، بازگشت به تاهیتی (۱۹۳۰، موزۀ هنرهای معاصر تهران)؛ نیز برای اشعار مالارمه، اولیس اثر جیمز جویس، و کتاب‌های دیگر تصویرسازی کرد. طراحی صحنه و لباس بالۀ روس دیاگیلف را نیز برعهده گرفت. نیز نمازخانۀ دومینیکن‌ها را در وانس، حوالی نیس، طراحی کرد و ساخت؛ این بنا که در ۱۹۵۱ در زمرۀ اماکن مقدس درآمد، از آثار مهم متأخر است که در آن، یک درون‌خانۀ مذهبی به‌شیوه‌ای کاملاً مدرن تزیین شده است.

تابلوي اتاق قرمز، اثر هانري ماتيس

ماتیس حدود ۱۹۱۰، شیفتۀ ظرافت‌های خیره‌کنندۀ هنر ایرانی شد، و با پروراندن هماهنگی رنگی، و سادگی تزیینی خطوط و سطوحِ این هنر، از کوبیسم، مکتبی که پس از فوویسم نامش بر سر زبان‌ها افتاد، دوری گزید و هرگز مجذوب آن نشد. چند سالی به گوشه‌وکنار جهان سفر کرد و در ۱۹۱۷ در نیس اقامت گزید، و نقاشی‌اش را به کشیدن درون‌خانه‌های مدیترانه‌ای، نقش اشیا، و زنان حرمسرا، منحصر ساخت. ایجاز بسیار، رنگ‌های درخشان، و استفادۀ آزادانه از نقوش پارچه‌ها به‌منزلۀ عنصر فرعیِ تزیینی، مشخصۀ آثار متأخر اوست.

هانری ماتیس

 

---