کارتیکیه
کارتیکیه (Karttikeya)
(یا: اسکنده[۱]) پسر کریتیکا[۲] (خوشه پروین) از خدایان مهم هندو، خصوصاً هند جنوبی. تولد او را به شکل‌های گوناگون گزارش داده‌اند، اما او را اکنون عموماً پسر شیوا و پاروتی می‌دانند که به جهان آمد تا در مقام سردار سپاه خدایان بر تارکۀ[۳] اهریمن پیروز شود. بنا بر روایتی، شیوه به درخواست خدایان برای داشتن فرزندی که تارکه را نابود کند، چشم سوم خود را بر دریاچه‌ای متمرکز کرد و از آتشی که در دریاچه افروخته شد، شش پسر پدید آمدند که بعداً یکی شدند، اما شش سر برای آن یک پسر باقی ماند. در روایتی دیگر، کارتیکیه از «فوران منیِ» شیوه، پس از سال‌ها خودداری وی، هستی یافت. از این‌رو، کارتیکیه بسیار نیرومند، و فرمانده سپاه خدایان دانسته می‌شود. از او شش بانوخدای خوشۀ پروین پرستاری می‌کردند، و غالباً او را در نگارگری با شش سر (گفته شده که کارتیکیه دارای شش چهره شد تا از هر شش دایۀ خود شیر بنوشد) و دوازده دست می‌نگارند: سوار طاووس است و نیزه دارد.
گاهی کارتیکیه و برادرش گَنِیشه[۴] را به صورت فرزندان یک گروه خانوادگی به همراه والدینشان نشان می‌دهند. این خدا در شمال هند، اسکنده و در جنوب کارتیکیه نامیده می‌شود و جز این نیز نام‌های دیگری نیز برایش وضع شده است. پرستشگاه‌های بسیاری وقف کارتیکیه شده و او همراه با برادرش، گنیشه از خدایان بسیار محبوب در هندوستان به‌شمار می‌آید.