مجموعه کاروانسراهای میرپنج و آقا (کاشان)
مجموعۀ دو کاروانسرا متعلق به دورۀ صفویه و قاجار، در بازار قدیم کاشان، در راستۀ مسگرها. این مجموعه که هم‌اکنون نیز به عنوان پارکینگ ماشین و انبار، کارگاه‌های دباغی و تولید پشم و الیاف، رفوگری، نجاری و مسگری مورد استفاده است، مجموعاً 8000مترمربع مساحت دارد و در سال ۱۳۷۸، در زمرۀ آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
| مجموعه‌‌کاروانسراهای میرپنج و آقا | |
|---|---|
| نام فارسی | مجموعه‌‌کاروانسراهای میرپنج و آقا |
| کشور | ایران |
| استان | اصفهان |
| موقعیت | بازار قدیم کاشان، راستۀ مسگرها |
| کاربری | تجاری |
| مشخصات معماری | مجموعۀ دو کاروانسرا |
| زمان ساخت | صفویه و قاجار |
مشخصات معماری
این کاروانسراها مانند دیگر بناهای قدیمی بازار کاشان از آثار دورۀ صفویه و قاجار هستند. کاروانسرای میرپنج صحنی مستطیل‌شکل دارد که حجره‌هایی پیرامون آن را فرا گرفته‌اند. حجره‌های کاروانسرا در دو طبقۀ همکف و زیرزمین بنا شده‌اند. سکویی بر گرد صحن، جلوی همۀ حجرات قرار دارد. ورودی کاروانسرا از سوی بازار سردری با طاق رسمی‌بندی، دالان و هشتی دارد و از میانۀ ضلع شمالی به صحن راه می‌یابد. نمای این مدخل به صورت هلالی بالا زده و نمای یکنواخت پیرامون صحن را شکسته است. هشتی این ورودی، طاق رسمی‌بندی آجری با تویزه‌های گچی و روزنی در میانۀ طاق دارد. حجم این طاق گنبدین و نورگیر این طاق و طاق‌های دالان ورودی از درون صحن کاروانسرا دیده می‌شود. ورودی مذکور، همچنان که گفته شد با سردر رسمی‌بندی‌شده در راستۀ بازار آغاز می‌شود و با دالانی ادامه می‌یابد که در آغاز ورودی، با تعبیۀ بالاخانه‌ای، از ارتفاع سقف کاسته شده است. این بالاخانه که از آن به شاه‌نشین شمارۀ دو یا مهمانسرا یاد می‌شود، در واقع مهمانخانه‌ای برای پذیرایی از مسافران بوده است. در میانۀ جبهۀ شرقی، یک برآمدگی در ارتفاع، ریتم تکرارشوندۀ نما را بر هم زده است. این بخش که در این‌جا با عنوان شاه‌نشین شمارۀ یک کاروانسرای میرپنج از آن یاد می‌شود، حجره‌ای با پلانی مستطیل‌شکل است که در مرکز و بر بالای راهروی مشترک کاروانسراهای میرپنج و آقا قرار دارد. در ورودی این حجره با مصالح مسدود شده است. این در میانۀ سوی جنوبی صحن نیز مدخل دیگری وجود دارد که به کاروانسرای آقا مرتبط می‌شود و با عبور از این کاروانسرا می‌توان به خارج بازار راه یافت.
مصالح به کار رفته در کاروانسراها شامل خاک، سنگ، آجر و خشت، ملات (کاهگل، ملات گچ و خاک، ملات گچ، ملات آهک و شفته آهک) و چوب است.