مرتضی کلانتریان
(۱۳۱۱ تنکابن - خرداد ۱۳۹۸ تهران)
| مرتضی کلانتریان | |
|---|---|
| زادروز |
تنکابن 1311 |
| درگذشت | تهران 1398 |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | حقوق دانشگاه پاریس |
| شغل و تخصص اصلی | مترجم |
| شغل و تخصص های دیگر | قاضی و وکیل |
| آثار | ترجمه‌ی سیمای زنی در میان جمع، ظرافت جوجه‌تیغی، دیدار به قیامت، وجدان زنو |
| گروه مقاله | ادبیات |
مترجم، قاضی دادگستری و وکیل ایرانی. در رشته‌ی حقوق موفق به اخذ مدرک دکتری از دانشگاه پاریس شد. از سال 1341 تا 1362 در کسوت قاضی دادگستری مشغول به کار بود و در همین حین، به ترجمه‌ی آثار ادبی و حقوقی می‌پرداخت. بعد از بازنشستگی، برای مدتی در حرفه‌ی وکالت به کار پرداخت، اما خیلی زود از این شغل کناره‌گیری کرد و به شکل تمام‌وقت مشغول ترجمه شد.
کلانتریان مجموعه‌ای وسیع و متنوع از آثار را به فارسی برگردانده است. در واقع، یکی از نکات برجسته در کار وی به عنوان مترجم، شناساندن بسیاری از نویسندگان مطرح جهانی به مخاطبان فارسی‌زبان است. او ایتالو اسوو را با رمان وجدان زنو[۱] به بازار نشر ایران معرفی کرد، اثری که از آن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین رمان‌های دوره‌ی مدرن یاد می‌کنند. همچنین، در اواخر دهه‌ی پنجاه رمان مرگ کثیف[۲] پی‌یر ژان رمی[۳] را ترجمه کرد که یکی از نمونه‌های «رمان نو» فرانسه است و این انتخاب در حالی صورت گرفت که جامعه‌ی ادبی ایران آشنایی چندانی با این جنبش ادبی نداشت. سیمای زنی در میان جمع[۴] نوشته‌ی هاینریش بل، از دیگر رمان‌های مهمی است که کلانتریان به فارسی برگردانده است. به جز نویسندگان کهنه‌کار و تثبیت‌شده، کلانتریان آثاری از نویسندگان جدیدتر نیز ترجمه کرده که اتفاقاً با استقبال بسیار خوبی در ایران مواجه شده‌اند؛ از جمله: ظرافت جوجه‌تیغی[۵] نوشته‌ی موریل باربری[۶] و دیدار به قیامت[۷] نوشته‌ی پی‌یر لومتر[۸].
علاوه بر این‌ها، کلانتریان آثاری در زمینه‌ی حقوق و سیاست و اندیشه‌ی اجتماعی نیز ترجمه کرده است. از جمله‌ی مهم‌ترین این آثار، سیری در حقوق بین‌الملل و بشریت‌ها و حاکمیت نوشته‌ی مونیک شمیلیه ژانرو و قرارداد اجتماعی[۹] نوشته‌ی ژان ژاک روسو است.
کلانتریان مترجمی گوشه‌گیر بود و در محافل ادبی کشور حضور نداشت. او در تنها مصاحبه‌ی تمام دوران کاری‌اش، از میل به مطالعه در عزلت به عنوان یکی از انگیزه‌های اصلی‌اش برای ترجمه یاد کرده بود. این مترجم دقیق و پرکار، صبح روز دوازدهم خرداد سال 1398، در سن هشتاد و هفت سالگی از پنجره‌ی آپارتمان خود سقوط کرد و جان سپرد. در حالی که گمانه‌های اولیه بر خودکشی وی اجماع داشت، پسر او این نظر را رد کرد و در گزارش اولیه‌ی پلیس نیز ضعف و عدم تعادل او به عنوان دلیل سقوط و مرگ اعلام گردید.
منابع:
- رونامه‌ی شرق، دوشنبه 13 خرداد 1398؛
- «مترجمی در سایه»، گفتگو با مرتضی کلانتریان، سالنامه‌ی روزنامه‌ی شرق، 1390.