ابیانه
اَبْیانه
آبادی مشهور و خوش آب و هوا در دامنۀ شمال غربی کوه کرکس و در ۲۸کیلومتری شهر نطنز. کنار برزرود در درۀ جنوبی کوه پنجه‌علی و سه‌راه هنجن به مراوند و میمه قرار دارد. ارتفاع آن ۲,۲۰۰متر و اقلیم آن معتدل مایل به سرد و خشک است. مسجد جامع ابیانه و محراب چوبی آن با تاریخ ۷۷۶ق و منبر چوبی با تاریخ ۴۶۶ق به همراه کتیبۀ به خط کوفی از دیدنی‌های این منطقه است. کل روستا در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ش با شمارهٔ ثبت ۱۰۸۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
حفظ آداب و رسوم کهن از ویژگی‌های اصلی مردم ابیانه است؛ به‌طوری که معماری ساختمان‌ها، بناهای تاریخی و حتی پوشاک اهالی غالباً بومی و دیدنی است و مهم‌ترین قطب گردشگری منطقه به‌شمار می‌رود. ابیانه علاوه بر مناظر طبیعی بکر و چشم‌نواز مشتمل بر ده‌ها سازۀ تاریخی‌ست، که از آن‌شمارند: آتشکدۀ هارپاک، سه قلعه، بیش از ده مسجد کهن (از جمله مسجد جامع ابیانه)، چند بقعه و امامزاده و آب‌انبارها و گرمابه‌ها. معماری این روستای تاریخی، با شکل بومی‌اش و ساختار حلزونی‌شکل خانه‌های روستا، مربوط به سه دورۀ سلجوقی، صفوی و قاجار است. معماری سرخ‌رنگ خانه‌های ابیانه همراه پوشش سنتی مردم محلی باعث شده است تا سالیانه ۴۰ هزار گردشگر به این روستای بکر سفر کنند.
برپایۀ سرشماری سراسری نفوس و مسکن سال 1395ش جمعیت ابیانه ۳۰۱نفر (۱۴۷ خانوار) بوده است. تعداد زیاد خانه‌های این روستا (بالغ بر 600 واحد در بافت تاریخی و خانه‌های متأخر و نوساز) نشانۀ استفادۀ فصلی و تفریحی جمعیت پرشماری از روستاست.