ساز عاشیقی
ساز عاشیقی
سازی از گروه سازهای زهیِ مضرابی. امروز در آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، زنجان، قزوین و هرجا که اقوام آذری حضور داشته باشند، متداول است. این ساز را عاشیق‌ها می‌نوازند، و ساختار آن شامل یک کاسۀ طنینی ترکه‌‌ای، دسته‌‌ای بلند، نُه وتر، چند دستان، نُه گوشی، خرک، سیم‌گیر، شیطانک و مضرابی از پوست درخت گیلاس یا پلاستیک است. عدد نُه در باور عاشیق‌ها جایگاه خاصی دارد و این اعتقاد در ترکیب تعداد قطعات ساز نیز نمود یافته است. بر این اساس، تعداد ترکه‌های کاسۀ طنینی، تعداد وترها و تعداد دستان‌ها و گوشی‌ها، هرکدام، باید نُه‌تا باشد؛ البته، امروزه کاسه‌هایی با تعداد ترکۀ بیشتر ساخته می‌شود و تعداد دستان‌ها نیز، به‌ویژه در سازهایی که برای تک‌نوازی استفاده می‌شوند، گاه به ۲۲ نیز می‌رسد. سازهای عاشیقی آذربایجان غربی دوازده تا سیزده دستان دارد. تعداد وترهای ساز نیز در آذربایجان شرقی هشت (۳+۲+۳) و در آذربایجان غربی هفت (۳+۱+۳) است. ساز عاشیقی با تسمه‌ای به کتف راست نوازنده آویزان می‌شود. بالابان و قاوال (دایره) ازجمله سازهایی‌اند که در آذربایجان شرقی همراه با ساز عاشیقی نواخته می‌شوند اما در آذربایجان غربی ساز عاشیقی با هیچ ساز دیگری نواخته نمی‌شود. عاشیق، که در ضمن خواننده و داستان‌گوست، ساز عاشیقی را می‌نوازد. رپرتوار ساز عاشیقی شامل چند مقام است که هاوا نامیده می‌شود. ساز عاشیقی را در مجالس عروسی و شادمانی، قهوه‌خانۀ عاشیق‌لار و مجالس اُنس می‌نوازند.