نوروز

یکی از آیین‌های روز سیزده فروردین، سبزه گره‌زدن است که بیشتر جوانان، این کار را انجام می‌دهند. گره‌زدن سبزه به معنای گره‌زدن زندگی با طبیعت است و نشانه سبز و شاداب باقی ماندن است. به طور معمول افراد با گره‌زدن سبزه آرزو می‌کنند.

یکی دیگر از آیین‌های روز سیزده فروردین، به آب انداختن سبزه است. برخی معتقدند باید سبزه را دور انداخت یا به آب روان سپرد. آن‌ها معتقدند که بدی‌ها و مریضی‌ها در این سبزه جمع شده و با به آب دادن یا به دور انداختن آن این پلیدی‌ها و مریضی‌ها از ما دور می شوند. برخی دیگر معتقدند اگر گره سبزه در آب باز شود بخت فرد نیز باز می‌شود و بخت با شخص یار می‌شود و در نتیجه آروزها برآورده می‌گردد.

حاجی فیروز چهره‌ای افسانه‌ای در ایران است که در اولین روزها هر سال در کنار «عمو نوروز» به شهرها می‌آید تا خبر از آمدن نوروز به مردم بدهد. او با لباسی قرمز و صورتی سیاه در کوچه و خیابان دایره زنگی در دست، ترانه شاد می‌خواند و از «تأمل»، «ساختن» و «شدن انسانی» می‌گوید. صورت سیاه حاجی فیروز که به نوعی پیک نوروزی است نشان‌دهنده آمدنش از جهان زیرین به جهان رویی است و به همه نوید بهار را داده و خبر می‌دهد که درختان برگ می‌دهند و گیاهان شکوفه؛ حاجی فیروز نمادی از فرشته کشاورزی است.عمو نوروز نیز یکی از نمادهای نوروزی در باور مردم ایران است که در شب‌های جشن نوروز، برای بچه‌ها هدیه می آورد. از ویژگی‌های عمو نوروز، می توان به زلف و ریش سفید یا حنایی، کلاه نمدی، کمربند ابریشمی آبی، شال سفید و گیوۀ تخت‌ نازک اشاره کرد. عمو نوروز را نماد رویش و از راه رسیدن تازگی می‌دانند.

بزرگ‌ترین جشنِ ملی ایران و اقوام ایرانی و برخی ملل دیگر. بیشتر روایت‌های اسطوره‌ای، پیدایش نوروز را به جمشید نسبت داده‌اند. از مطالعۀ اسطوره‌های مربوط به پیدایش نوروز به‌نظر می‌رسد که پیشینۀ نوروز در میان آریاییان به دوران‌ پیش از تاریخ بازمی‌گردد. نوروز با ورود خورشید به اول برج حمل یعنی نخستین روز اول بهار در اول فروردین‌ماه آغاز می‌شده است و آن مبدأ آغاز فصلِ گرما و تجدید حیات طبیعت بوده است. در اوستا از نوروز یاد شده است. در تقویم زردشتی نوروز بعد از پنجۀ دزدیده یا پنج روز آخر سال می‌آمده است و بدین‌سان تصریحِ جشن‌های شش‌گانه را در اوستا توجیه می‌کند و موعدِ فرارسیدن ششمین جشن یا گاهنبار است. رواج سه‌گاه شماریِ متفاوت در دورۀ هخامنشی، پژوهشگران را دربارۀ همه‌گیربودن یا نبودن نوروز در آن دوره مردد کرده است. به استناد برخی سنگ‌نبشته‌های دورۀ هخامنشی به‌نظر می‌آید که جشن نوروز در دورۀ هخامنشی برگزار می‌شده است. در میانِ جشن‌های متعددی که در دورۀ ساسانیان مرسوم بود، جشن نوروز و مهرگان از همه باشکوه‌تر برگزار می‌شد. نوروز در دورۀ ساسانیان به «نوروز عامه» و «نوروز خاصه» تقسیم شده بود. پنج روزِ اولِ فروردین «نوروز عامه» و روزِ ششم، خرداد روز، «نوروزِ خاصه» بود که به گفتۀ بیرونی، از جشن‌های بزرگ ایرانیان به‌شمار می‌آمد. شاه در نوروزِ عامه، مردمان را بار می‌داد و به درخواست‌هایشان گوش می‌کرد و در نوروزِ خاصه به میان رازداران و همدمان خود می‌رفت و روز را به رامِش و سرخوشی می‌گذراند. رسمِ نوروز در دورۀ اسلامی هم‌چنان برجا بود. امویان، برای افزودن بر درآمدِ خود در نوروز هدیه‌ای بر مردم ایران تحمیل می‌کردند که بعدها منسوخ شد. از دورۀ عباسیان به بعد برگزاری جشنِ نوروز بارِ دیگر باشکوهِ فراوان از سر گرفته شد. رواجِ آیین‌هایی چون کوسه برنشین و میر نوروزی نشان از همه‌گیریِ این جشن در دورۀ عباسی و امیرانِ محلیِ ایران، به‌ویژه سامانیان و آل بویه، دارد. رسم و آیین‌های نوروزی البته منکرانی نیز داشته است؛ چنان‌که غزالی آن را کوشش گبران برای تبلیغ دین خود می‌داند. با یکی‌شدنِ گاه‌شماری‌ها در ۴۶۷ق، به‌دستِ هشت تن از منجمان بزرگ دورۀ سلجوقی، نوروز از آن پس در اولِ بهار تثبیت شد. نیز ← آتش‌افروز؛ تحویلِ سال؛ سبزه‌رویاندن؛ سیزده_بدر؛ عمو_نوروز؛ غولْ‌بیابانی؛ نوروزی‌خوانی؛ هفت‌سین، سفره. علاوه‌بر ایران، در مناطقی از بالکان، منطقۀ دریای سیاه، قفقاز، آسیای مرکزی و خاورمیانه و نقاط دیگری از جهان با جمعیتی بیش از ۳۰۰ میلیون نفر نوروز جشن گرفته می‌شود. براین اساس، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۲۳ فوریه ۲۰۱۰ مصادف با ۴ اسفند ۱۳۸۸ش نوروز را به‌عنوان یک مناسبت جهانی و با نام «روز بین‌المللی نوروز و فرهنگ صلح در جهان» به‌رسمیت شناخت. براساس مصوبه سازمان ملل، از این پس همه کشورهای عضو سازمان باید در تقویم‌های رسمی خود ۲۱ مارس را به‌عنوان نوروز ثبت و در توسعۀ فرهنگ و سنت‌های آن بکوشند.