زرآباد، شهرستان
زرآباد، شهرستان (County) Zarabad
واقع در جنوب غربی استان سیستان و بلوچستان، به مرکزیت شهر زرآباد. در تقسیمات کشوری 1316ش، چابهار یکی از شهرستان‌های تابع استان مکران شد و در آن دوره منطقۀ زرآباد از توابع چابهار بود؛ با تشکیل استان هشتم در مرداد همان سال، چابهار به عنوان بخش، تابع شهرستان خاش گردید؛ در مرداد 1326ش، حوزۀ بلوچستان به مرکزیت زاهدان تشکیل شد و چابهار به عنوان فرمانداری با دو بخش به نام‌های نیکشهر و دشتیاری در آن قرار گرفت؛ در تقسیمات کشوری شهریور 1355ش، شهرستان چابهار به مرکزیت شهر چابهار، مشتمل بر چهار بخش و چهار شهر و شانزده دهستان، تابع استان سیستان و بلوچستان، و زرآباد از دهستان‌های بخش مرکزی آن بود؛ در 1381ش دهستان‌های زرآباد شرقی و زرآباد غربی از بخش مرکزی شهرستان چابهار جدا و به بخش ارتقاء یافت؛ در 1384ش بخش کنارک تبدیل به شهرستان شد و به همراه بخش زرآباد و دهستان‌های آن از ترکیب این شهرستان خارج گردید؛ در اواخر سال 1388ش با تجمیع روستاهای جهلو[۱] و زرآباد در بخش زرآبادِ شهرستان کنارک[۲]، شهر زرآباد تشکیل شد؛ و نهایتاً بخش زرآباد با تغییراتی داخلی، بنابر مصوبۀ هیأت دولت در جلسۀ 13 تیر 1400ش، با انتزاع از شهرستان کنارک به شهرستان ارتقاء یافت. شهرستان زرآباد متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با 74 روستای مسکونی) و 1 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های زرآباد شرقی و اسماعیل‌چات، به مرکزیت شهر زرآباد)، و بخش کاروان (مشتمل بر دهستان‌های زرآباد غربی و تنبلان[۳]، به مرکزیت روستای سورو[۴]). طبق جمعیت بخش زرآباد در سرشماری سراسری سال 1395ش، جمعیت شهرستان زرآباد 20,000نفر برآورد می‌شود؛ از این مقدار، 25درصد جمعیت شهرستان ساکن شهر زرآباد و باقی روستانشینند. شهرستان زرآباد در شمال با شهرستان نیکشهر، در شرق با شهرستان کنارک، در جنوب با دریای عمان و در غرب با شهرستان جاسک (در استان هرمزگان) محدود شده است.
شهرستان زرآباد زهک با حدود 3,140کیلومترمربع وسعت و ارتفاع حدود 25متر (در مرکز آن)، دارای آب و هوای خیلی گرم و مرطوب و از لحاظ بارندگی جزو مناطق خشک است. این شهرستان مناظر وسیعی از شن‌زارهای بیابانی، ساحل و همچنین جنگل‌های حرا را در خود دارد. مهم‌ترین رودخانۀ شهرستان زرآباد رابچ[۵] است که از ارتفاعات جنوب غربی شهرستان ایرانشهر سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از مناطقی در زرآباد به دریای عمان می‌ریزد. مردم این شهرستان عموماً بلوچ و سنیِ حنفی‌اند و جز بلوچی به فارسی نیز سخن می‌گویند. شغل حدود 75درصد اهالی شهرستان کشاورزی و باغداری و باقی ماهیگیری است. این شهرستان رتبۀ نخست تولید موز را در ایران دارد و جز این میوه، پاپایا، گواوا، انبه، کنار، چیکو[۶] آلوئه‌ورا[۷]، خرما و میوه‌های جالیزی نیز در آن به صورت انبوه کشت می‌شود. در میان مردم شهرستان حصیربافی و سوزن‌دوزی رونق دارد. مرکز زرآباد در مسیر ترانزیتی دو بندر چابهار و بندرعباس قرار دارد.